Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Đại học - Phục hồi chức năng cơ xương - Bệnh lý và vật lý trị liệu chấn thương sọ não

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Đại học - Phục hồi chức năng cơ xương - Bệnh lý và vật lý trị liệu chấn thương sọ não

1. BAI9 BL-VLTL CHAN TlIUaNG SQ NAO 'Ml,JCTIEU 1. Trinh bay cac th~ lam sang, trieu chtrng lam sang, tien trien cua CTSN. 2. Trinh bay k~ hoach VLTL thee tirng giai dean. N(HDUNG i: . I.B~NHLY J., '.-. ; 1.»,i euong CMn thirong SQnao (CTSN) la mQt vAn d~ y t6 cong cong 100, d~c bi~t la trong s6 thanh thi~u nien nam tre-tuei til 15-24, va trong 86 ngtroi cao tu6i cua ca hai gioi 75 ,tu6i tro len. Ngiroi s6ng sot sau CTSN thuong d~ Iai nhtmg khuyet ~t dang k~ v~ nh~ tlnrc, hanh vi, va giao tiep, va mQt s6 benh nhan phat trien lau dai thanh cac bi6n clnrng khac, M6i nam: khoang 270.000 ngiroi trai nghiem mQt chAn thirong 8Q nao trung binh hoac nang, khoang 70.000 ngiroi chet vi chAn thuong dAu, co khoang 1.000.000 ngtroi bi chAn tlnrong dAu dircc dieu tri " tai phong dp ciru b~nh vi~n, co khoang 60.000 truOng hqp m&i cua b~nh bi dQng kinh di~n ra nhu la kBt qua Clla chAn thuang dAu, khoang 230.000 nguOi phai nh~p vi~n va khoang 80.000 Clla nhling nguOi s6ng sot nhung d~ l~i nhling khuyet ~t dang k~ nhu la ket qua cua chan thuang. 1.2. £>jnh nghia Chan thuang nao xay ra khi mQt chAn thuong bat nga gay thi~t h~i cho nao. Cac thi~t h~i co th~ duqc tI,lllili- gi&i ~ trong mQt khu V\IC cua nilo bQ - ho~c khuech tan - lien quan den nhieu khu V\lC cua nao b9. MQt chAn thuang xay ra khi bi mQt tac dQng dQt ngQt va du dQi a dAu gay anh huang too nao bQ nhung khong pha va hQp SQ,ho~c co th~pha va hQP SQva lam anh huang nijng n~ too MO bQ. 1. 3. Nguyen nhan va yeu t6 nguy ca MQt mia.trong s6 cit ca cac CTSN la do tai n!illlgiao thong lien quan den 0 to, xe may, xe d~p va nguOi di ·bQ.Nhling tai n~ 1a nguyen nhan chinh. Clla CTSN a nhling nguai du61 75 tu6i. I>6i vOOnhii'ng nguOi 75 tu6i trolen, t6 nga gay ra phdn 100 cac chAn d9ng nao. Khoang 20% - Clla cMu thuang S9 MO 1a do b~o h.xc;chdng h!illlnhu sWig tk cong va nguqc dai tr~em,-v~ khQ4ng3% 1a do chAn thuong th~ thao _ . 2. Ca che b~nh sinh Ca chB gay ra t6n thuong SQva nao bao gdm cac yeu t6 ca hQc,yBu t6 d9ng hrc hQc cua dich nao my,cac yeu t6 huyBt quan,cac yBu t6 mlilch mau,yeu t6 thAn kinh nQi tiet deu co lien quan t61 ca che gay ra t6n thuongsQ va Mo.Trong chAn thuong- SQna(j"cdp Unh,toan bQ nao bi rung chuy~n va kich thic~ song y nghia xac dinh trong b~nh sinh Clla trdn thuong SQnao d.p tinh 1a co t6n thuong too cdu trUc Clla than nao hay khong. S-gchuy~n djch Clla nilo trong hQp SQtheo dUOng thdng hay xoay chieu gay nen t6n thuong cua • nao do nao bi truqt tren cac tAngClla hQp SQ _ ' _. _. _ _ _ _. Nhfing thay d6r tire thai hhilid~g Clla hQp SQtlilich6 ho~c toan bQdo chAnthuong d§n den va xUO'1lgSQ.S-gco mlilchtrong chAnthuong SQnao d§n den thieu mau nao, h~u qua III ho~i t(r .IIlonilo gay chAymau MO thir phat. 3. Trifu chUng 3.1. CMu dQng MO 54
2. CMu dong nao (CDN) dirccxem hi th~ nhe cua CTSN. V~ m~t hinh thai h96 thi CDN khong c6 t6n thuong thirc th~ chAt nao rna chi 1a bi€u hi~n r6i loan clnrc nang hoat dong cua nao. Do nao.bi rung chuyen; do s6ng dich nao my d~p vao thanh nao thAt ben gay nen r6i loan clnrc nang tMn kinh cua h~ hroi-vo nao va duoi vo. Trieu chirng nhu sau: + C6 hrc chAn thuong vao dAu. . i + R8i loan tri giac (RLTG):., b,i€uhi~n tir trang thai choang vang (khong me) clio d€n mAt , " -, ~ ,/, ":. ".' :, I y thirc ngan (han me) trong khoangthc] gian vai chuc giay. qen mot vai phut, j ' + Quen ngUqc chiSu: khi tinh Iai, IlguOi l?~OOkhong nh6- dugc cac s1,1'vi~c xaY· ra tnroc, trong va sau khi bi tai nan, Quennguoc clii~uc6th~ k60 dai vai chuc phut, vai gial vai ngay, tMrn chi hang mAn sau ch§n thuang. i + Tri~u chUng thAn kinh th1,1'cv~t-(TKTV): dau dAu, bU6n non va non. Non nhi~u khi thay d6i tu th€ nhu chuy€n b~OOnhan tir cang sang giuang; cho BN ng6i d~y. S~c m~t tai nhQ't, ch6ng rn?t, va rn6 hoi, h6t hoang, SQ's~t (d?c bi~t tre em), m(.l.chOOanh; giAc ngli khorg sau, tre em hay gi~t minh va quAy kh6c. i Nhiing tri~u chUng n6i tren thuCrng xuAt hi~n va keo dai vai ngay ho?c vai tufut sau chAn thuong + Khong phat hi~n thAy dAuhi~u thAn kinh khu trll. + Chvp CLVT khong thAyt6n thuang th\!'c the chAtnao. + Sau 24 gia, n€u ch9C 6ng sang th~t lung thAy mau s~c va ap 11,1'Cdich nao tuy (DNT) binh thuang 3.2. Chay mau dum nh~n (CMDN) Trong chAn thuong, CMDN thuang do h~u qua cua gi~p nao, OOung cling g?P nhi6u truang hqp do tang tfnh thk thanh m(.l.ch,h6ng cau xuyen thk qua thanh m(.l.chvao DNT, bi€u hi~n: + Dau dAu,bu6n non va non. + Kich thich tam thAn, keu la, giay giva, viIng ch(.l.ykhoi giuang. + S9' anh sang, hai mAt luon ooiim. + CUng gay (+++), Kemig (+) xudt hi~n sau 24 gia bi chAn thuang. + DAuhi~u TKKT khong c6 ho?c khong phat hi~n dugc. + ChQc CSTL thAyDNT mau do ho?c phat h6ng. + Ch1,lpS9 c6 tha thdy duang va xuang. + Chvp CLVT c6 tha phat hi~n viIng gi~p nao ho?c chlty mau mang nao; cac be:giao thoa tht giac, be cu nao sinh tu, khe Sylvius c6 mau, tang ti tr9ng. 3.3. Gi~p MO V€ phuong di~n gilti ph~u b~OOthl gi~p nao la viIng MO bi t6n thuong, bAm gi~p nhung mang m~m (pia) a b6 m?t nao con nguyen vyn. Vimg nao gi~p co the a nang l1gay b6 m?t Clla nao (gi~p.cMt xam cua vo nao), OOung cfulg c6 the gi~p sau tM chdt tr~g cua nao vfi th~ chi gi~p sau too than nao. C6 the th!y mOt ho?c nhi6u 6 gi~p nao a cac vi tri khac nhau Gi~p nao c6 th~ kern thea mau tv. NguOi ta chia gi~p ngo 2 muc dO:oo~_va n?ilg . ". _. -.- -_. +Roi lo(.l.lltri giac (RLTG): • B~OOnhan me ngay sau ch§n thuang vao ddu. S1,1'ph\lc h6i tri ghic ph\l thuOc vao muc do gi~p nao. - N€u gi~p mo muc dO 00(( (gi~p nang a vo nao va chAt Wng): BN me ngay i sau ch§n thuong 5·- 10 phut r6i tinh l(.l.i,co the tiep xuc du9'c nhung ch~. BN kich thich, giay giva, non. Tri giac tat dAnlen sau vai ngay' d~n 1 - 2 mAn diSu trio . 5S
3. i - Neu gi~p nao rmrc d9 nang (gi~p sau; a gi~p nao· 16'11 va Ian rong, co th~ :nhi~u a gi~p nao): BN me ngay sau ch§n thirong keo dai 10 - 20 phut sau do tinh lai trong trang thai giay giua, khong th6 tiep xuc diroc. Sau vai gio hoac lau hon phil nao tang len, tri gia9 xdu di. Neu di~u tri tich eire thi m9t sd tnrong hop qua duoc giai doan nguy kich, tri giac t6t dAn len va h6i phuc sau nhieu tuftn di€u tri (thtrong d~ lai di clnrng nhtr li~t 112 ngiroi; r6i loan tfup. thftn kinh). Truong hopgigp than nao hoac gi~p nao IOnBN'hon me s~u lfgay tlr d§.u s~ucMD ~uong'va keo dai cho t61 khi til' vong. Gi~p nao n?ilg c6 ti l~ nrvong rat cao, t61 60 - 70%.·· +Rdi loan thAn kinh thuc v~t(TKrV): I . . . • Bi~u hi~n r6i lo~n ho hdp, tim m~ch va than nhi~t: Muc d9 gi~p nao nh~: rdi lo~ TKTV khong . n?ilg lfun. M~ch nhanh vila phai 90 - 100 lAn/philt; huyet ap d9ng m~ch (HABM) tang nh~ do \ ph\) nao; tho nhanh 25 - 30 ldnlphut. , I - Gi~p nffo n?ilg: rdi lo~ TKTV n?ilg; m~ch c~ 60 - '50 IAn/philt; tho hpi hqt va xu huang ngimg tho; nhi~t d9 CCIth~ 39°C - 40°C, va rna hoi, rung CCI, co nhUng con duai cUng mdt nao; HADM tang cao. Khi nao m§.tbu, m~ch nhanh nh6 yeu, HADM tvt th§.p va khong do ; " i duqc, tien luqng til' vong. .",. + Tri~u chUng thAn kinh khu trU (TKKT): Co th~ g?P m9t trong cac tri~u chUng thftn kinh khu trU sau day: Gian d6ng til' cUng ben vai a gi~p nao. .~ B~i li~t 112ngum d6i di~n v61 a gi~p nao. "'1 Ddu hi~u Babinski (+) m9t ben. Tan thuang day thftn kinh VII trung uang, tan thuang day thkkinh III h~cngoai),va day thk I kinh sd VI (lac trong). Con d9ng kinh Cl)Cb9 (Bravais-Jackson): co gi~t 112ngum ho?c co gi~t CCIm?t m9t ben. M9t s6 d§.u hi~u thk kinh khu tm khac chi phat hi~n duQ'c khi BN hoan toan tinh tao, tiep xUCduqc nhu r6i lo~n ngon ngfr, rdi lo~n thj ll,l'c;thinh ll,l'cva rdi lo~ kh(ru gia~. Nhi8u, truO'ng hqp gi~p nao vUng n8n S9 la vilng dam nh~ it chuc nang, khi kham khong phat hi~n thAy d§.uhi~u thk kinh khu trU. + Tri~u chUng tang ap ll,l'cn9i S9 (ALNS): , _ ._. - Gi~p nao cang Ian thi phil nao cang n?tig va dan taitarig ALN'S. Bi~u hi~ndav ddu; b~6~ non va non; u phil di'a !hi; kfch thfch tam thAn, giay gil)a. H~u qua ctia tang ALNS dfut too tvt k~t nao v61 bi~u hi~n r6i Io~n nghiem trQng chuc ph~ ho h§.pva tim m~ch. + Neu chl)p CLVT se thAy nhiing hinh anh sau: vilng nao gi~p giam tl trQng; ddy dUO'ng giua sang ben (ddy dUO'ng giua cang nhi8u tien luqng cang n?ilg); nao thAt ben mdt do bi chen dAy. 3.4. Mau t1} DQi 59 tren I~u Can cu vaG l8u ti~u nao, ngum ta chia ra: mau tv tren 18u·(tUc la mau tv ban cdu d~ nao) va mau t\l d~~ I€u (tUc IA mau _tl.t hd S9 sau). . . • 3. 4.1. Mau t\l ngoai mang cUng (NMC): I LA bQc'mau tv n~ giua xuong SQva mang nao cUng. Ngu6n chay mau ~o nen mau t\l .- NMC cO the do dUt rach dQng m~ch mang nao giua;· rach tinh·m~ch-iliang nao. cung;-iaIi··· thuang xoang tinh m~ch dQc tren ho~c ti:r tinh m~ch xoang xuang (n~u co va xuoog sQ). Tri~u chUng bi8u hi~n: . 56
4. tren CLVT la vung giam ti trong). 3.4.3. Mau t\) DMC man tinh La kh6i mau tv nb DMC duoc phat hien a ngay thtr 15 tro di goi la mau tu lIMC man tinh. Trong thoi gian nay kh6i mau tu khong con dong chic ntta rna da dich hoa 'v4 bi~n thanh d mau den loang hoan toano 1 . ; L- '-.:1 , + C~ nguyelJ mau tv DMC man tfnh thuong do chan thuong, nhung m9t sd mr6:ng ,hgp. do tai bi~n nll;l.chrnau nao (hay g~p a nhung nguoi lon tudi, ngttOi giArna tro.ng ti~ps,u.kh6ngl. . bi~t c~ b] ch~ thuang hay khong). + Tri~u chimg: , - Ch~ thuong 89 nao tlnrong nhe, BN khong illkham benh ho~c t6i kham vpi chdn dean c~ thuong nhe, khong phai nb vien, . - Sau 3 mAn ho?c lau hon (ca bi~t c6 truOng hgp 6 thang d~n 1 nam sau; ph4n 1611 30 _ 45 ngay sau .ch~ thuong) BN mAt hi~n dau dAu tang len, bu6n non va non. Co th8 ~6t nh , y m~t moi, bl;l.i112 nguOi kin dao; hay daub roo d6 v~t cAm tren tay. M9t sa BN bi8u hi~n thay ." d6i !fun tMn nhll trfun cam, r6i IO\lIlnhiln each, I§n thAn, Iii I~ hay quen, n6i ngQng, m6m mea (li~t day vn TW). + Chdn doan lam sang mau tl,l DMC ml;l.ntfnh thuOng kh6 khan. Chdn doan quy~t dinh lei chVP CLVT. Tren an.h CLVT xu~t hi~n khai choan ch6 hlnh li~m, d6ng ti tr9ng v6i rna nao Ifmh (c6 wang hgp ghim ti tr9ng). Bdy dUOng giua; thay d6i hlnh dang nao th~t ben. I 3.4.4. Mau t\) trong nao . La d mau tv nb trong nhu rna nao. Kich thu6c khai mau tv c6 th8 tU 5 _ 100 m1. , <) mau tl,l nho 5 - 15 mI, c6 khi 20 - 30 ml nhung BN hoan toan tinb tao va ~ong h~ c6 tIi~u chUng gi d~c bi~t. <) mau tl,l 1611 kern thea gi~p nao thl BN hon me sau ngay sau ch~ thuong. Tru6c khi c6 chvP CLVT ra dCYithi nhi~u wOng hgp niau tl,l trong nao bi b6 s6t, khong dugc pha~ hi~n. Bai v6i d mau tv wong d6i 1611 thl nhiing tri~u chUng sau day c6 th8 giup nguOi ta ng}ii d~n mau tv trong nao: + "Khoang tinb" it g~p, nhung n~u g?P thl khbangfIDh mau tv trong nao c6 4~_Q.di8moo_ •• _ Id)lIc v&i nmu ll'_NMC vADMC IAkhoilng tinh xAyra-d(lt ng(lfnhiikiciU d(lt <IVY (apo~lfia), _ -hlt IA:BN &;,.;g tinh tao, 1IlQ!1DgIIi giac rlu di rAtnhaob va hOn me: Nhllng truOng hqp dien bi~If frfgiac nhun6i tren cdn nghi tai mau tv trong nao. + Tri giac khong t6t len m~c dti da dugc di~u tri tich cgc, cdn nghi tai mau tv trong nao. +Li~t rAt d6ng d€u 112 nguOi dai ben v6i d mau tv (mau tv vUng bao trong). _ + Bau ddu dai ddng a phia c6 d mau tv.-·· + Thay ddi tam thdn nhu trAm cam, ng~ ti~p xuc, Ianh d~, tha (J xung quanh. . + Bu6n non va non Soi day m~t thdy u phti gai tbi. + Chvp CLVT thdy kh6i chom ch6 trong nhu rna nao, tang ti trQng, de d~y 'duang giua va nad thdt ben. _ ._. _ -:- _ __ _ .- 3.4.5. Mau tv trang'oaa tfiii b~ii NguOi ta chia ra hai lo?i mau tv trong nao that ben: tien phat va thu phat. ._- _. • Mau t1) trong nao tlldt !!~n ph4t la do tdn thuong dam-r6i l11ang iril;l.chg~y nen mAli tv 1 ho?,c 2 nao thAt ben ; a Mau tv trong nao thdt thu pMt La bQc mau tv nb trong nhu mO nao sat thanh nao thdt ben. Do ap l\lc tang cao, thanh nao thAt ben bi ch9C thting va mau tv nim ca trong nhu rna nao va 58
5. nao thit ben Tien IUQ'Ilgmau tv trong nao thdt (tien phat hay tlnr phat) la rdt nang, ti I~ tir vong cao; co nhieu nguy CCI cic dl1img din dich nao tuy gay trim djch nao (hydrocephalus). chiln dean qUY8t ben:dinh nho chup CLVT, tuy nhien nhiing tri~u chtrng sau day cfut nghT too mau tu trong nao thdt + Me sau ngay sau chdn thuang. + Luc dAu giam tnrong 1\fCC(] bieu hi~n chan tay mSm nhiin, nhung sau d6 t4ng tnrong hrc co, bi~u hi~n g~p ctrng 2tayh6~c du6i cung tU chi. - 0 + Rdi IO~l1thAn kinh thT,lcv~t: Sdt 39°C - 40°C; mach cham 60 _ 50 Ifuvphut; HADM tang cao; co -nhiing CC1l? rung ce. . + Tang ALNS: kich thlch, v~t va, budn non va non. Soi day mAt: u phu ilia th]. + SAcrnat tai nhet, co Iue ling do, va md hoi. + Chup CL VT thdy kh6i mau tl,l nfun trong nao thdt ben. 3. 4. 6. Mau tl,l duOi ISu tieu nao.La b9c mau tv n~m & hd S9 sau, c6 th~ g~p mau tl,l NMC, DMC va mau t1,l trong ban c&u Mau iv h6 SQ sau it g~p, chi chifun khoimg 2,3% so vo; mau l\lnQi SQ n6i chung. Ti I~ ill vong mau t1,l hd S9 sau Ia rdt cao. Hil SQ sau chUa hl>nh mo, cAu niio va lieu nao nen rfit c~t cMi, vi the khOi mau t1,I nh6 chi c&n 15 - 30 mI ciing de do? illvong. Tri~u chUng chung nhu sau: + C6 chdn thuang tr1,lctiep vUng chfun va gay. + Muc. d9 n~ng: BN hon me sau, rdi Io?n nghiem tr9ng chuc ph~ ho hdp va tim m~ch. C6 th~ ngimg tha, ngimg tim. + MUc d() vila: BN dau dAu diI d()i vling chfun, non nhl.lu, (r pM dr. !hi; c6 clIng kh6ng dam quay dAu sang ben. non. + GiAm truong Illc co ho~c co cUng illchi; rung gi~t nhan cau fir pba!; tay run, chOng ~t, + Tha nhanJl,nong; m?ch nhanh nho va yeu, huyefap giam. + Chl,lpPhim S9 quy uac thdy co dUOng va xuang Ian xudng 16 chdm. + Chl,lp CLVr cho chdn doan quyet dinb. 3.4.7.Tan thlfO'Dg phai hC}'p - Trong chiin thllO'llg SQ niio $g trOn cUng I ~nh nhan cO th~ vila c6 mau l\l ngoili miing cUng,du&i mang cUng va trong nao, vila co th~ c6 vet thuong S9 nao h& kern theo.Ho~c cac thuang tdn phdi hgp Clla cac cO'quan khac 4. Bi~nchUng 4. 1.Di 'ch(mg v~ thAn kinh -ThuOng g~p sau gi~p nao: 1i~t 112 nguai, rdi jO?ll ngon ngil',-rdi IO?ll cam-giac -Li~t day thAn kinh 7(rieu va xUong cia) -Nghe kem ho~c diec do tdn thuong day thfut kinh dc tai ti~Ii dinh -D<)ngkinh 4-.2. Di chUrig v€ tinli thAn -Giam tri nha, cI$l ch?p, dau dAu, ~t ngti, Wm cam, cau gAt, suy nhugc thAn kinh,rdi ~~~ - 59
6. -Nang nhat Ia nguoi b~nh phai sdng dai sang thirc v~t(Khi bi ch~ thirong so nao n~g,kS ca tnrong hop rna hay khong rna) ! 5.f)i~utri , . 5. 1.Phdu thuat: ap dung trong cac tnrong hop: -Mau tv nQi S9 -Lun S9 kin, hin so ho -V~tthuang s9 nao . '$.f.fli~u tri bao t6n: ap dung trong cac tnrong hQP: . - Chan dQng nao - D~pnao - Phunao 6. n'1phong - Tuyen truyen giao due cQng d6ng v~ I~t giao thOng - Dira vao chuang trinh giang day cAp co So' I~t giao thong - Co bi~n phap xir Iy nghiem voi cac tnrong hop vi pham luat giao thong - Thirc hi~n tat an toan lao d9ng 41i cac co sa san mat va lao dQng - DQi mil bao hi€m khi tham gia giao thong n. VLTLI PHCN 1.LuQ'Ilg gi~ CTSN Chtrc nang nh~ tlnrc 2. KKv~dQng Li~tkhu tni DdyTKsQ ~R ngoai bien CNthangb~g 3. f>QcI~p chirc nang Tai ren Iuy~n CN I?_i_chuy€n,sinh ho~t D\lDg C\l trg giy.p. _ : . "".- . I. Chuc nang cao cap . :'KNdin!thu6ng, irf nh6, S\l' t~p trung- chu y, tu duy, cam xuc - hinb vi 2. Nguyen tile - fli~u ttj s6m ngay khi bi CTSN -fli~u trj toan di~n: tam ly TL, ngon ngii TL, v~ dQng 11." ho~t dQng TL -Sir d1,lIlgnhi~u phuong phap, Icy thu~t VL TLIPHCN -Thm gian dJlnhi~u tIiiing, niim d€ t~p Iuy~n ph\lc h6i. 3. K~ho,ch VLTLIPHCN 2.1 Giai cto,nt,i vi~n- Chuy€n BN sang chB ~Q_V~ dQng va thuctinh ._ Moi- truC7I).g:,410-mol ttfrong gful-gru BN,' ngum nha tham gia cham s6c. S\l giao ti~p thuqng_ xuyen ldch thich thinh giac la rat quan trQng. Dinh dufulg: qua giai do~ pan me thl ~p an b~g rni~ng. _ ._ BM ti~t: Cham soc son.d~ti€u, theo doi rut sonde va ren luy~n phan ~ I~i 4 gia / IAn - Tao bOn: ~p phan ~ theo ngay gia cd d~, thudc nh$ trang, xoa bop b1,lIlg - V~ sinh hang ngay 60 I
7. v ~n dong TL: rat quan trong, tang dfuJ theo k~ hoach Cac tan thirong chinh: - li~t ~ ngtroi, HC ti~u nao, HC ngoai thap VLTL cho HQi chUng ti~u nao + T?p di~u chinh: a tu the nfun, ng6i, dirng Chi tren: Kiem soat tlnh dal yah . " '.~ . . ;Vai g?P 900 -> g?P - du6i khuYu voi ban tay ngira t ~ j • ~ "I • .Vai d~g 10q,~khuju g~p 600 -> sap-ngira cang tay . • • ,> ki~m soat d9ng dai vai: ; ; .:Dung ngon 46 sa vao 1 V?t cd dinh hay di d9ng. Chi d~6i: . Kiem soat tinh dai ch?u: Hong g?P 450 -> g~p - du6i kgdi voi bn nb ngira - Ki~m soat d9ng dai ch~u: BN buoc thea nhling hinh ve sfuI tren d~t. + PHCN thang bfuIg tinh Ng6i ghe, 2 chan cham d~t, 2 tay gia cao Vi tri bo 3 di€m tY: Juan phien gia 1 tay ho~c chan len, giam 2 di€m tY quy 2 gdi DUng gilia 2 thanh song song, giam dAn S chan de + PHCN thang bfuIg d9ng Quy tren 2 gdi, du6i tUng chan ra va dua vS vi tri cli Di.kQong trg giup thea 1 dUOng thfuJg, dUOng ve tren ~t VL TL cho HQi chUn~~i tiap Do mAt kiem soat TL'C futm eil drng efrng nMe. NgoAi ra do milt eil dQng t1!nhien, giilm ho~t dong ca -> co rut ca, cUng kh6'p Ap d1,ll1gcac bili t?p nh~, dUng tru&c guang: Bu&c qua V?t nh6 thea nhip go, 2 tay vung vAy m~ Dua chan va phia wac, sang ben, ra sau trong khi·tg v6 tay Vua di vira t?p tung 1qua bong NhaYday PHCN thin kinh tim iy 1.1.EN c6 rAj 'milO tri nh6- » T~i vi~n: cho·BN biet thOi gian bi€u ngay trong vi~n, gia dinh cham soc, giao tiep ggi cho BN nh& l~i cae sl,lki~n Giai doiil sau: + Kich thich tri nh& coo BN + T?p d~c bi~t: Kich thich thinh giac : cho BN nghe ti8ng d9ng, am thanh coo can V?t, nh~c c1,l Yeu c§u BN nMc l?i . _ .KT thi giac: nhin, sao chep l~i hinh ve KT tri nh& giao ti8p: cho Bn nghe, nhin -> nh~c 1~ tir, call, cau chuy~n 1.2 BN( cO RL tri tue ._ Bn trl tr~, 11)1,1 dQng, 1a dang,kem t?p trung, giam suy 1$, - > T?p tu duy triu tuQ'hg, giAi quy8t 1vdn da vOi dli ki~n cho tru&c. 1.3 RL ngon PWi I 61 : I
8. - Thdt ngon Broca: hi~u tdt, di€n dat kern - Thdt ngon Wernick: Hi~u kern, di€n dat kha - Thdt ngon ~ truyen: khong nh~e lai Uri - _ Thdt ngon toan hQ: t6n thuong r9ng 2. Giai 40,n tii hQi nh~p xii hqi _ ThOi gian til 6 thing - 2 nam _ . , - - HuAn luy~n BN dQc l~p v~ sinh hoat, di chuyen, Icy nang xa h¢i Vaitro cua gia dinh quan trong Kham dinh ky Duy tri ehe dQ v~n d9ng .Cac yeu td tien IUQ'l1g: ThOi gian hdn me va hi quen sau ehdn thuong Cae t6n thuong TK Tu6i va gioi Cac chdn thuong phdi hop TL tham khao: Kham chin thU'oug Sf} nao 1.1. KMm tri giac C6 hai each kham: + Kham tri giac (con goi la kham y tlnrc) d~ xac dinh dQ hdn me. + Kham tri giac thea thang di~m Glasgow. 1.1.1. Kham tri giac d~ xac dinh dQhon me: -Kham 3 lo~i y thuc: y thuc cao cdp; y thuc tv dQng va y thuc han nang. +Kham y thuc cao cdp: Y thuc cao cdp (con gQi la y thuc hi~u hiet) la kha nang dinh hu6ng ctia nguOi h~nh v~ chfnh han than minh va kha nang hi~u d~ th1,lchi~n m~nh l~nh clla nguOi thAy thudc. mk- Cach Wm: hoi ten, tu6i, ch6 cr. Bao BN th1,lchi~n m~nh l~nh nhu giO'tay, co chan, nhfun - Nh~ djnh ket qua: .tat: ih\r~hl~n m~nhI~nh nhanh va chinh xac; . Rdi 10~:-ch?m va khong chinh xac . . Mdt: nb Un khong dap (mg. I + Kham y thuc t1,l dQng (conscience automatique): khi vo nao hi uc cha, chuc nang duai vo v~ cOndap (mg vai kich thich dau. -_dch kMm: Dch thich dau hfug cham kim ho~c c~u vao m~t trong canh tay ho~c cfr~ vao ngl,lc ctia BN. -Kat qua: · Tdt: dua tay g~t dUng ch6, nhanh va chinh xac. __ i · Rdi IOIilll: chi dua tay qua q~g tim ch6 -da~ ch?m ch~p, g~t tay khong chinh xac. · Mdt: nb im ho~c chi c1,lachan va tay. +Kham y thuc han nang (~tjmite): - Ch6 BN uang thla nU6c (n€u BN hon me sau thi khong kham thea cach nay). Nh~ dinh ket qua: . Tat: khi dua thia nuac vao .ini~ng, BN ng~ mi~ng 1~va nudt. 62
9. . R6i loan: EN ngam mI&c'r!t lau moi nuot. . M~t: khong nubt; BN ho, s~c do mroc chay xuong hong, Kham phan xa nuet b~g each cho mroc vao mieng BN khi BN hen me sau la nguy hiem. Trong thee t~ ngiroi ta thay th~ each kham nay b~g kham pharr X1;lgiac mac hoac kham phan X1;ldang ill voi anh sang; , - Kham phan X1;l dang ill voi anh sang: binh thuong khi chien anh sang vao ,dang ill,dang ill se : ; '~l r;j> g J c61~i;;·khi ~t 'ann sang dang. tiro se.gifu\tp han. K~tqua:. ' .' . . t. . T6t: dang tu co va gian. r!tnhanh 'kh,i 9hiBu va t~t den. '. R6i loan: co, gian dang illkern va c~m . . M~t: dang illgian to tbi da ho~c dang illco nho ca hai ben, khong con pharr X1;lvei anh sang. Neu pharr X1;ldang ill voi anh sang m~t, tien hrong n~g. V~y hen me la gi? Hon me Ia tinh trang rbi 101;lnsau s~c h01;ltdong Clla vo nao va trung khu dum vo, v6'i bi~u hi~n r&i lo~ chuc ph~n s&ng nhu ho h~p va tim m1;lch. Theo kinh di6n ngum ta chia ra 4 dQ hon me (bang 1). Bang 1: Bang hon me: DOhonme Do I.(hon me Do II(hon me Do III (hon me sau) .Do N (hon me nong) vira) coma coma carus vugt gim h1;ln) coma sopor confirme coma despasse RLYT G9i, hoi: dap G9i, hoi: chi 11 6' G9i, hoi: khong dap M~t (hoAn toarr cao c~p (mgch~, co khongthanh (mg, nb im. khong dap hic dUng, co hlc ti~ng, ho~c nk (mg). sal. im. RLYT C~udau: g1;1t C~u dau: g1;1t Cau~ dau: Ch'1 xoan' tv dong dUng ch6, khong dUng ch6, v~ ngum. Co th6 Mat nhanh. ch~ch1;lp. th~y nhUng can du6i c¥pg~ _ _. _ RL YT . Con pharr X1;l R&i 101;lnpharr x~· M~t cac 101;1iphan - M~t- B?n nang nu&t. Phan X1;l nu&t va phAn X1;l X1;1nu&t, phanxa dang tli t&t dang tli v6i 8.nh dang tli v6i Anh sang. sang. Rbi 101;1n M1;1chnhanh. M1;lchnhanh, nho M1;lchnbanh, nb6, Thq-may, bo chuc ph~ Nhip tha 25-30 tren 100 IfrniphJi. 101;lnnhip. Thcr tren maythcr, tli sbng. l§n;phut. Tha 30-35 IAn 40 1An1phut.HAI>M vong. !/phut tl,ltth~p. HAI>M tang vira ._ - pMi _- - ._-_- • ""' I - 1.2 Kham tri giac b~g thang di~m Glasgow _ _ _ Nam 1973, Teasdan va Jennet a Glasgow (Scotlen) dff dua ra bang thea d5i tri g.L~cco_chQ di~:in, gQilabAng GfaSgowTG1aSgow -coma scale). BAng Gla;g0~'dga'~ao-3 dap (mg 1am~t (eyes) -1m (verbal) - v~ dong (motor). + Cach kMm.: gQi, hoi, bao BN lam thea l~nh. Vi~c thgc hi~n m~nh l~nh Clla nguCri b~nh duQ'c ~ ~ - cho diem, C\l the l;lhu sau 63
10. Bang.Z: Thang di€m Glasgow IDap img , Mit (E: eyes): - Mcr ·mit t1;t nhien, 4 -GQi: rna. 3 - ctu: rna 2 -Khong mo. 1 i , Tni Uri 01: verbal): - Nhanh, chinh xac, 5 - C1$n, khong chinh xac. 4 - Tni 1m IOnxOn. 3 - Khong thanh tieng (chi u6, ren ). 2 - N!m im khong tra loi. 1 V~dOng (M: motor): - Urn theo l~nh. 6 - BAudau: gat tay dung chao 5 - BAudau: gat tay khong dung chao 4 - GApcimg hai tay. 3 - Du6i cimg tU chi. 2 - N!m im khong dap img 1 :+ Cach tinh di6m: cOng E + V + M: di~m thAp nhAt 3, di6m cao nhAt 15. Glasgow? - 4 di6m wang irng voi hon me dON; Glasgow 5 - 8 di6m wang irng h6n me dO ill; Glasgow 9 - 11 di6m wang tmg voi hen me dO II va Glasgow 12 - 13 di€m duoc coi Ia hen me ee I. ChAnthuong SQ nao n~g la nhilng tnrong hQ'Pc6 diem s6 Glasgow tl:r 3 - 8 diem. 'Trong CTSN ngiroi ta nh~ thAy rkg: nhUng tnrong hQ'PGlasgow 3 - 4 di~m c6 ti l~ illvong rttcao __8S -.90% (10 - 15% s6ng s6t va de lai di clnmg tMn kinh n~g na nhu s6ng th\TCv~t, di· chUng li~t n~g ho~c r6i lo~ tam thAn). Nhilng truOng hQ'Pc6 diem Glasgow 15 diem nhung ti -ififrvong cilng c6 th6 g~p 10 - 15%. Bang Glasgow duqc sir d\lI1g d6 theo d5i tien tri6n tri giac cua BN sau CTSN. Trong qua trinh thea d5i, neu di€m Glasgow tang dAn len Ia tien luqng t6t; neu diem Glasgow cu giaro dAn xu6ng Ia tien luqng xAu. Neu giaro 2 - 3 diem so vrn IAnkham tru6c thi pMj nghl den khlt nang do mau tl,l nOi SQ ho~c do phil nao tien tri€n. _ Bang Glasgow duqc ap d\lI1g cho BN tl:r 7 tu6i trcr len, vi crlua tu6i nay, tre em hi6u va dap Ung cac cau h6i nhu ngum 16n (c6 bang Glasgow danh rieng cho tre em dum 7 tu6i). Diem GlaSgow se khong chfnh xac neu nhu BN c6 u6ng fUQ'U, BN duQ'c dimg th~9c aI)._th~_. _ • BN bi r6i lo~ tam thAn ho~c r6i lo~ trfnh6 {u6i gl~. _ - . 2. Kham thAn kinh Tim dAuhi~u thAn kinh khu trU. (TKKT) xem t6n thuang ban cAu nao ben nao. Khi kham bao _- gicr cling phlti so sanh hai ben vrn nhau. 1.2.1. Kbam v~ QQng + Neu B~ t~: cho BN lam nghi~m phap Bare tay, nghi~m phap Raimist va nghi~m phap 64
11. Mingazzini. N~u tay, chan ben nao li~t se khong lam diroc hoac lam dt y~u. + N€u BN hon me: - Quan sat khi BN day dua: mra ngiroi ben nao bai, y~u thi tay chan ben do se cu d¢ng kern han hoac khong cu d¢ng. Trong khi do mra ngiroi ben dai dien, ben khong li~t thi tay chan co va giay khoe, - KMm: dm 2 tay BN gia len cao rdi bo <,tSf tay BN roi xuong. Tay ben nao li~t se rei nhanh han, con tay khong li~t roo 1C¥9ngtU til (chu y d5-de tay BN roo xuang, khong de ~p vao mat). Nghiem phap nay chi cO y nghia khi BN. hon me vita (hon me d¢ Il), _ , , ' ; "'/i'N1$l dinh k~t qua: li~t mra ngtroi thuong dM di~l1voi ben nao tbn thtrorig. Vi du: li~t 112 nguoi ben trai co nghla Ia ban cAunao ben phai bi t6n thuang. Tuy nhien trong m¢t sa tnrong hQ'Pngiroi ta co thS g~p li~t 112 nguOi cung ben vo; ban cAu nao bi t6n thuang (ca ch~ dM ben - contre coup). 1.2.2. Kham cam giac dau: DUng kim ho~c b~u vao ngvc ho~c m~t trong canh tay BN d6 xem phan Ung vo; !dch thich dau (J ben nao ra han. Thuemg giam cam giac dau cUng ben vo; nua nguai bi li~t. l.2.3. Kham phan x~: + KMm phan X~ gan xuang: Kham phan X~ gan ca nhi dAu; phan X~ tram quay; phan X!;l got va gai. K~t qua kham cho th~y phan x~ gan xuang thuemg giam ho~c m~t (J mia nguai ben li~t, it khi th~y tang phan X~ gan xuang (J thm Icy c~p tinh cua ch~ thuang. + KMm phan X!;l gan ban chan (d~u hi~u Babinski): DUng kim v!;lch len da gan ban chan. Hu6ng mlii kim di thee me ngoai cua gan ban chan tit g6t va ngon cai. Dap Ung duang tinh khi: ngon cciitit til dua len va d!;lngra, cac ngon con l~i thi d~g ra (gQi la "xoe nan qu~t"). Y nghia: dAu hi~u Babinski (+) chUng to t6 bao thap va bo thap bi t6n thuang. N6u Babinski (+) mQt chan chUng to t6n thuang ban cAu MO dai ben. N6u Babinski (+) 2 ben chUng to vo nao bi kich thich Ian toa ca 2 ban cAu. Ngoai ra ~6 thS kham them m¢t sa ddu hi~u nhu: d~u hi~u Oppenheim (vuat dQc xuang chay); ddu hi~u Gordon (bop vao ca dep). Dap (mggiang nhu ddU hl~uBabiilski. - 1.2.4. K.ham day thAn kinh SQnao: d thm Icy c~p tinh cua ch~ thuang chi cAn kham day thAn kinh ill va day thAn kinh VIT. Cac 'day TKSN khac chi co the kham va xac dinh t6n thuang khi BN da tinh tao, ti6p xuc duQ'c'va c6 kha nang phai hQ'PcUng vo; thAy thuac d6 kham. + Day thAn 19nh ill (day v?n nhan chung: nervus occulomotorius): - Cach kMm phan X!;lddng tlr vo; anh_sang: dUng anh sang den pin chi6u vao m~t BN, binh thuang: khi chi~u den thl ddng tlr co l~i va khi cit den ho~c giam cuemg dQ anh sang thi ddng ru gianra. 11' _ - Y nghia chk doan va tien llrc;mg:__ Binh thuang dd~g tlr hai ben deu nhau, co !dch thu6c tit 2 - 4 mm. · Thuemg gHin d6ng tlr cUng ben vo; ban cAu nao bi t6n thuang. Gian d6ng tlr m¢t ben c6 y • nghia cMil doan mau t1,l n¢i SQ(M1NS) la gian d6ng tlr ngay m¢t to han . · Gian ddng ru tai da ca 2 ben xudt hi~n ngay sau chdn thuang la t6n thuang than nao, tien luang cit ~g va c6 nguy ca tlr vong. · Trong CTSN, n6u dang tlr co nho 2 ben va mdt phan X~ anh sang thi tien luc;mg ciing rdt n~g. 65
12. . Khi -co mau tu nQi SQ,n€u ph§:uthudt vao thai di€m d6ng ti:r gian vua phai 6 mot Den thi tien i hrong co nhi~u thuan loi. N~u dAd6ng ti:r gian t5i da hai ben moo duoc ph§:u thu~t thl qua . muen, tien hrong rAtnang, nhieu kha nang ti:r vong. I+ Day thAnkinh VII (day m~t: nervus facialis): ! I Day thAn kinh m~t Ia day thAnkinh h5n hop g6m day v~ dQng va day trung gian vn' . ' ;,Wrisberg(g6m cac sqi ~iun giac va thuc v~t). Thl,Ict€ d5i vOi C,TSN, nguei ta\chi'c§n kham- rdAy thAn kinh VII v~ dQng. '. ' ,. : i Cac sgiv~ dQng cua day VII chi~ra 1nhanh; nhanh tren v~ d9ng co may Va'c(ti{'0hg:mi lam : 1 : cho mit nMm kin. Khi ~anh nay t6n thirong thl mit ben do nh~ khong kin gQila d§u lii~u .: ! Charles-Bell (+). Nhanh dum v~ d9ng co vang moi, co cuai. ~i t6n thuang nhfu?h du&i I m6m se bl keo I~ch v~ ben lanh. i - Cach Imam:' n€u BN tinh tao: bao BN nhb mit d€ ki€m tra nhanh tren va bao BN huYt sao va nhan rang d6 ki~m tra nhanh dum. " Neu BN hon me: quan sat BN xem co I~ch "nhan trung" sang ben ho~c co dau hi~4 "canh bu6m" khong? "Ddu hi~lJ l~ch nhan trung": do co vang moi m9t ben bi li~t, co ~ong moi ben lanh,khoe han se i keo nh§.n n-u:ng va mi~ng bi l~ch v6 ben lanh. ' "Ddu hi~u canb bU6m": khi BN me (d9 II ho~c d9 ill), 6 thi th6 ra, khi ra ca dfuIg mili va m6m lam cho ma ben li~t ph6ng len khi th6 ra va 15m l~i khi hit th6 vao. I Ngum ta co tha kh<im bfuIg cach dimg 2 ngon tay an m~ vao goc ham hai ben c~ BN, BN dau se nhan m~t l~i va khi do quan sat thdy mi~ng BN bi keo I~ch v6 m9t ben (dau hi~u Marie - Foix). - ~ djnh .ket qua: t6n thuong day thAn kinh VII chi co y nghia chAn dmin dinh khu (hinh 3.4): . Li~t day thAn kinh VII trung uang (can gQi li~tm~t TW) la do t6n thuang nhanh duai cua day .VII, hi~u hi~n: mam bi keo I~ch v6 ben lanh. Djnh khu: t6n thuang han cAunilo d5. ben, C\l tha 'Ia t6n thuang til vo nao too nhan cua day VII 6 cAunilo (bo vo nhan). H~u qua t6n tJlUang co ' tha do gi~p nilo ho~c chen ep nilo do mau 1\1:' -' - - . Li~t day thAn kinh VII ngo~i vi (li~t m~t ngo~i vi): Ia do t6n thuong ca nhanh tren va nharm duOO,nghla Ia t6n thuang day thAn kinh VII (hinh 3.5): bi8u hi~n: mit nhb khong kin do co vang mi bi li~t (dAuhi~u Charles - Bell +), nhan trung va mi~ng bi keo I~ch v6 ben lanh. Dinh khu t6n thuang day thAn kinh VII ngo~i vi: t6n thuang til ch5 day vila thoM ra khoi ranh hanh - cAu(do~ trong sQ) va do~n 'day thAn kinh di tiong xuung da. Do v~y vci n€n SQ'giiia - hay hi t6n thuang day thAnkinh VII do~ di trong xuang CUt, bi€u hi~n li~t m~t ngo~i vi Cllng ben. 1.2.5. Kl$n thAn kinh thl,Ic v~t: 1.2.5.1. Ho hap: _ __ • R5i lo~ h8 hAp (RLHH) trong CTSN duQ'cchia ra: RLHH trung uang va RLHH ngo~i vi. + RLHH trung uang: do trung khu ho hAp 6 hclnh my bi kich thich 00i chan thuang (song dich • , nilo my, phil nao do gi~p nao, chen ep nilo do mau tl,l); bi€u hi~n th6 nhanh,-nong c6 thB 3'0 ::40 IcWphut. Co th€ r5i Io~ nhip tha ki8u Cheyne-Stockes, n~g han r5i lo~ kiau Biot (BN th6 hm hQt, chufuI bi ngimg tha). + RLHH ngo~i vi: Ia tinh ~g t'r dQng cac cMt ti€t cua duemg ho hdp tren, cac cMt non, mau 66