Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Cao đẳng - Bệnh lý và vật lý trị liệu bệnh thần kinh cơ - Thương tật thứ cấp và cách đề phòng

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Cao đẳng - Bệnh lý và vật lý trị liệu bệnh thần kinh cơ - Thương tật thứ cấp và cách đề phòng

1. BAI 4: THU'ONG T~T THU cAp vA eAcH DE PHONG I.MVC TIEU 1. Trinh bay diroc nguyen nhan va trieu clnrng cac thuong ~t thir cAp thirong g~p. 2. Trinh bay diroc nQi dung phong ngira cac thuong ~t thir cApthirong g~p. • II.NQIDUNG D~i cuong • Thuong ~t thir cAp la nhfmg benh ly, t6n thuong thir phat do bAt dQng, n~m lau. Co thS co mQt s6 thirong t~t thir cAp thirong g~p nhu: + Loet do de ep. + Teo co, ySu ca. + Co rut co khop, mo lien kSt. + Leang xirong. + Cac r6i loan dirong tiSt nieu, tieu hoa, ho hap. Sau day chi neu mQt s6 tnrong hop thuong g~p trong Him sang phuc h6i chirc nang. 1. Loet do de ep Loet do de ep la tinh trang loet khu tni a nhfrng noi bi de ep lau, do thieu mau t6 chirc gay hoai tir tS bao. 1.1. Cae vi trl hay g{ip eiui loet do de ep (1) Xuong cling (2) Vling mau chuySn l6n (3) Vling \l ng6i (4) Got chan (5) M~t ca ngoai 1.2. Nguyen nhan: 1.2.1 Nguyen nhan ehinh cua foet: - De ep: loet xay ra do thiSu mau t6 chuc khi l\Ic ep vugt qua huyst ap mao m~ch cua t6 chuc, ngoai l\Ic ep t6 chuc con bi cha sat, mai mo dS gay loet. - Cha xat , mai mon: lam cac mao m~ch va t6 chuc dS bi keo cang, dS rach. 31
2. _Nhi~t dQ: nhiet dQ co thS tang 1°C thi chuyen hoa tang 10% him tang nguy co hoai tir do thieu mau, Dac biet la nhfrng ch6 tiep xuc voi d~m, g6i, nhiet dQ cao da cang ~sloet. _TuBi: sau 30 ruBi: cac soi mo lien kSt kern dan h6i han, sau 50 tuBi: SlJtum mau cua da giam, kern theo giam v~n dQng, giam dinh duong khien tftn su~t loet tang theo tuoi, 1.2.2. Cac yiu t6 phu: _Dinh duong: 6m dau, ch~n thuong tlnrong lam giam trong hrong co thS. Luong ,. protein trong thtrc an khong du bu d~p lam vSt loet lau lanh. - ThiSu mau. - Phil. _ Cac ySu t6 khac: r6i loan noi tiSt nhu dai thao duong, cuong hoac thieu nang tuyen giap trang dSu lam r6i loan chuyen hoa tS bao, can tra qua trinh lam lanh vSt thuang. 1.3. Philn IOlJi loet : - LOET DO 1: Do va sung khong m~t di trong vong l5phut xoay tra. - LOfT DO 2: Da do sung nBi bong nu6c, lap thuQ'ngbi hu. _ LOET DO 3: M~t da hoan toan : da hQai tu, vSt thuang ri dich va nhiSm trung viem cac mo du6i da va chung quanh. - LOET DO 4: M~t da va ph~n mSm du6i da, lQgan xuang. 1.4. PhongngiJ'aJoet: 1.4.1. Die bi¢n philp chung: Loet do de ep co thS phong ngua duQ'c. ThiSu mau tB chuc 30 - 60 phut co thS gay 10et. DiSu tri loef r~t lau, r~t t6n kern, kho khan, co truemg hQ'Pgay tu vong. Do v~y c~n biSt nguy co va cac bi~n phap phong ngua loet. + Bi~n phap giao d\lc: Giao d\lc cho nh§.nvien y tS, b~nh nhan va gia dinh hQ cac ySu t6 chinh gay loet va h~u qua cua loet. + ~frng b~nh nh§.n co nguy co cao: Ron me, tBn thuang tuy s6ng, da ch~n thuang co kS ho~ch dlJ phong loet. + Phat hi~n nguy co tBn thuang da: Nh~n biSt d~u hi~u sam cua loet: da bi t~y do, khi ~n ngon tay vao tra nen tr~ng nhqt. Vilng da do m6i co phan lIng tang nhi~t dQ va se t6n t~i vai gia m6i hSt de ep. Day la giai do~n tiSn loet, co thS hoan tofm binh ph\lc nSu khong bi de ep tiSp tvc. 32
3. 1.4.1. Cdc bien phdp age biet: + Loai bo boac giam de ep: b~ng each thay d6i tu thS it nh~t 2 gio tren 1fin,d?c .biet cac d6i tUQ11gco nguy co loet cao: Khi thay d6i nr thS cfin kiSm tra va phat hien thay d6i da 6 cac vung ti de. + D~m chong loet: nen dung d~m chong loet cho nhirng benh nhan co nguy co cao. Lire ep cua bS m?t d~m mroc va d~m khi tren da se th~p han ap 19c mao mach, giam nguy co loet, 1.5. Diiu tri : 1.5.1. Cdc bien phap chung: + Dam bao du dinh duong. + v~sinh da benh nhan, d~c biet vung loet va cac vung ti de. 1.5.2. Cdc bien phdp age hieu: - Muc tieu loai bo de ep, him sach vSt thuong, chong nhiSm trung. + Loai bo de ep: thay d6i tu thS dSu d~n, sir d\lng d~m + Lam Sl;lchvSt thuang: NSu t6 chuc hOl;litir nhiSu, vSt thuang Ion: cfin cit 1Qc, rna vSt thuan: dam bao vo trung. KSt hQ'Pvoi cac 10l;limen duai dl;lngrna, dung dich, bQt,xit co tac d\lng tieu Fibrin, tieu protein ho?c tieu collagen. - KiSm soat nhiSm trung: + Thuang dung cac dung di'ch sat khu~n tl;lichB co tac d\lng uc chS vi khu~n. DiSu trj khang sinh tofm than trong tfUang hQ'PvSt thuang nhiSm trung de dQa nhiSm khu~n hUySt. + Dung tir ngol;lifrj 1i~u,dung 2 LSH chiSu hang ngay len bS m?t loet. -+ DiSu trj b~ng ph~u thu~t: chi dinh khi vSt 10etkich thuac Ian khong nhiSm trung cho phep rut ngin thai gian n~m vi~n va PHCN. 2. Loang xuong Loang xuang do b~t dQng g6m 2 10l;lichinh. 2.1. Loong xU'dng toan thJ: Loang xuang 1a tinh tr~g giam kh6i IUQ11gcua xuang, giam ti trQng xuang, h~u qua co thS d~n tai gay xuang. Thuang g?P 6 b~nh nhan b~t dQng toan than ho?c b~t dQng 1 chi: d giai do~n dfiu b~t dQng, mBi thang rna xuang co thS giam toi 4% va dSn 30 - 40%. LUQ11gcanxi m~t di ti I~ vm 1uQ11gmo xuang bi b~t dQng. B~nh nhan bi b~t dQng 1 chi, khong 33
4. th~y tang canxi nieu nhung 0 benh nhan li~t tir chi co thS tang canxi nieu dSn 800 - 900 mg/ngay trong v~i tuan IS d~u. Bieu hien lam sang: gay xuong, soi tiSt nieu, 2.2. Loiing xuong khu tru: Co hai loai: Phan xa loan duong giao cam (hQi chirng Sudeck) va Ioang xuong khu tni thoang qua. - Phan xa loan duiing giao cam (hot chtmg Sudeck): Con diroc neu dum ten hQi clnrng vai tay hoac loang xuong sau ch~n thuong. Trieu chirng la dau tai ch6, . cirng khop, sung va han che t~m van dQng, da hoi do va r6i loan van mach, loan duong da va loang xuong tai ch6. Ti~n tri~n theo 3 giai doan : + Giai doan I (cap): Keo dai vai tu~n toi sau thang, benh nhan bi dau va han chS t~m v~n dong, da vung do do va tang dim giac. Xquang chua co bieu hien loang xuong. + Giai aoq,n II: TiSp do tu 3 - 6 thang, sung giam nhung cung kh6p co t~m v~n dQngbi h~n chS b~t d~u co d~u hi~u co rut, Xquang co loang xuong hinh d6m. + Giai aoq,n III: Sau do vai thang v6i nhung biSu hi~n khong h6i ph\lc: Teo da, cO',xuong va kh6p. Bau giam nhung t~m v~n dQng kh6p bi h~n chS n~ng, tu~n hoan t~i vling do giam, tren phim co hinh anh m~t canxi Ian toa d~ng ch~m. - LOGngxuang khu tru [win chuyin: B~nh d~c trung boi loang xuang khu tru Iuan chuySn 0 mQt hay nhiSu kh6p, d~c bi~t Ia kh6p hang b~nh thong thuemg t\1' gi6i h~n va keo dai 6 - 9 thang. Chc1ndoan d\1'avao tri~u chUng lam sang, Xquang va x~ hinh xuong th~y dQ t~p trung (] 6 loang xuong. Thuemg g~p 0 trong c6t tuy viem, b~nh collagenoses (viem d~ng th~p ) va di can ung thu. f)i~u tri: ::.ChS dQan u6ng. - NQi khoa: NhiSu b~nh nhan dap irng t6t v6i cac thu6c ch6ng viem khong steroid. + BiSu tri bkg Corticoid liSu b~t d~u cao (co thS t6i 100 mg/ngay keo dai 7 - 10 ngay). + Co thS ph6i hgp v6i cancitonin tac d\lng irc chS tieu xuong va chua dau thir phat. 34
5. - Phuc hBi chtrc nang: Muc tieu diSu tri la duy tri t~m v~ d(mg khop toi khi benh tv thoai trien: D~t nr thS t6t, v~ dQng theo 19c co, dung cac bien phap giam dau 3. Teo co va ySu CO' o trang thai khong chiu trong 19c, co ySu va teo. NSu b~t dQng hoan toan, co 19c se giam tir 10 - 15% m6i tu~n va toi 50% trong vong 3 - 5 tu~n. Sau 2 thang kich thiroc co se giam di -mQtnita. Diroi kinh hiSn vi co thS quan sat th~y thoai hoa soi va tang ti l~ mo rna va mo soi, Trong cac co, co 19c cua co tam d~u c~ng chan giam nhieu nh~t (20,8%), tiep dSn la co chay truce (13,3%) sau 4 - 6 tuk. ThiSt • dien ngang cua co giam so voi kich tluroc cac soi co. DS dS phong ySu va teo co do bat dQng, c~n cho benh nhan v~n dQng sam. Bai t~p vai 20 - 30% khang tro t6i da (d6i vai nguai khoe 50%) rat hi~u qua. Khi mQt co ho~c mQt nhom co bat dQng ~o thS cho kich thich di~n. Trong truang hgp bo bQt 0 chan, nen cho kich thich di~n ca tu d~u dS duy tri h,rcco va rut ng~n thai gian binh phvc sau chan thuang. Bai t~p co co d~ng truang co thS duy tri 19c co nhung tac dQng kern t6i Uti len suc bSn va diSu hoa tim m~ch. Bai t~p co d~ng truang co thS tang cuang mQt cach y nghla len chuc nang tim m~ch va h~ co xuang. Co 19c co thS tang tir 20 - 40%1 tu~n 0 nguai khoe m~nh. 4. Co rut CO' kh6'p va rno lien kSt 4.1 DlJi cU'O'ng: Co rut la tinh twng giam t~m v~n dQng thv dQng do h~n chS co, kh6p va ta chuc lien kSt. Trong 3 ySu t6 nay, co rut co va. mo lien kSt hay g~p trong bat dQng. Cac ySu t6 anh huang t6i co rut tu thS cua chi, thai gian bat dQng va sg v~n dQng cua cac ph~n lanh. 4.2 Nguyen nhiin vaphong ngua CO' co rut: Co .rut co co thS do 2 nhom nguyen nhan: T~i co va ngoai co. Nguyen nhan t~i co: Viem co, thoai hoa, thiSu mau ho~c chan thuang co Nguyen nhan ngoai co: Co clIng, li~t ho~c h~n chS t~m v~n dQng do tu thS. D6i vai nguai khoe nhung it ho~t dQng, dS duy tri dQ dai binh thuang cua co hic nghi c~n cac bai t~p mSm deo 10 - 15 phut x 3 1~n1tuk. T~p theo t~m v~n dQng chu dQng vai keo gian cu6i t~m nh~m duy td t~m v~n dQng kh6p hSt t~m. Khi co co rut nh~\ c~n t~p theo t~m v~n dQng thV dQng vai keo gian cu6i t~m 20 - 30 phut ngay 2 lk. D6i v6i co co rut n~ng c~n keo gian va gift lien tvc trong 20- 30 phut. Nen ph6i hgp vai nhi~t tri li~u. Trong co rut t~i ca, sieu am la mQt phuang 35
6. tlnrc nhiet sau c6 hieu qua. No him tang nhiet dQ cua co len 40 - 43°C, anh huang toi tinh dan h6i cua mo lien kSt, gay keo gian tBi da. Mang, nep hoac b9t each quang c6 thS chi dinh keo gian - gift lien tuc khong co kSt . qua. Loai bot hoac mang nep mem duoc .Iam ngay sau khi keo gian thu dQng dS dat diroc tac dung tBt nhat, Sau 3 - 4 ngay co thS lam lai bor sau khi da keo gian. Loat bQt thuong duoc dung trong keo gian co rut - g~p gBi va ban chan nang, Con dBi voi cac khop nho han 0 tay, chi cAn mang ho?c nep mem va bang chun, gift khop 0 tu thS cAn thiet, Phong ngira: C6 2 nguyen tac: tu thS dung va van dQng sam. Ttr thS chon Iva phai gay keo gian tBt nh~t. V ~n dQng sam khi hi~n tUQ'ng viem giam, dO'dau, co thS keo gian kh6p thv dQng lien tvc nh&m h~n chS dau rna v~n d~t duQ'c tac dVng keo gian. C6 mQt sB dVng cv thiSt kS d?c bi~t dS keo gian cac· kh6p khac ngay sau ph~u thu~t. 5. Cae thmmg tit thti' e§p khae. 5.1. Thay dBi v~ chuyJn hoa va npi tiit Lugng hormon chBng bai tiSt ni~u giam do b~t dQng khiSn trQng lugng co thS giam. Ngoai ra ho~t dQng Clla cac tuySn nQi tiSt khac cling thay d6i: lugng insualin mau giam,corticoid do thugng th~n bai tiSt giam VS chuySn hoa, lugng nito bai tiSt qua nuac tiSu tang len khiSn protein mau giam. Hi~n tugng m~t muBi va cac ch~t khoang nhu natri, kali, lUll huynh, phospho tang len khi b~t dQng. 5.2. H? ho hlip 6 tu thS n&m ngua, Cll dQng Clla co hoanh va co lien SWIn giam la giam thS tich thong khil phut, dung tich thong khi chuc nang. Dich tiSt bi tich l~i 0 dum clla cay phS quan khiSn b~nh nhan dS bi viem nhiSm duang ho h~p tren va viem ph6i do u dQng, nen thay d6i tu thS thuemg xuyen cho b~nh nhan, t~p tho sau, chS dQ an du nuac. Khi c6 viem nhiSm duemg ho h~p, chuang trinh phvc h6i chuc nang h6 h~p phai tiSn hanh tich cvc, nen phBi hQp cho thuBc gian phS quin. 5.3. H? tieu hoa B~t dQng thuemg lam b~nh nhan an kern ngon, d?c bi~t vai cac thuc an giAu d~m. Ngoai ra nhu dQng fUQt giam khiSn hAp thu kern. Giam thS tich huySt tuang va giam nhu dQng dS gay tao b6n. cAn tiSn hanh chuang trinh t~p luy~n tieu hoa: tang lugng thuc an giau chAt xo, uBng du nuac, di v~ sinh dung gia su khi an, thuBc nhu~n trang, thvt thao 5.4. He. tiit nieu. 36
7. o tu thS n~m hru hrong mau qua than va thai tnr mroc dSu tang len, keo then thai tnr natri va kali tang. M§.t canxi va phospho qua duong tiSt nieu lam tang nguy co tao soi, dai mau va nhiem trung tiSt nieu. Them mia, khi nam ap hrc Abung khong cao, cli dQng co hoanh giam khien bang quang thao sach mroc tieu, Nhtrng ySu t6 tren lam tang nguy.co soi bang quang, nhiSm trung tiSt nieu. can cho benh nhan uong du mroc va lam toan hoa dS tranh nhi@mhung. N~m b§.t dQng lau gay anh huang x§.tfdSn clnrc nang cua nhieu h~ co quan trong co thS, co thS gay nhtmg h~u qua tham tri nguy hai dSn sire .khoe va tinh mang, V~n dQng sam va cham soc toan dien Ia nhtrng nQi dung quan trong dS khac phuc h~u qua do. 5.5. H? tim m{lch Co 4 hi~n tuqng nfty sinh do b§.t dQng: tai pllan b6 djch co thS, h~ huYSt ap tu thS, r6i lo~n diSu hoa tim m~ch, huySt kh6i. -0 tu thS dUng co khoang 700ml mau (1 hai chan. Khi n~1p.khong con ap hlC thuy Hnh, luqng mau se chuySn van phAi va tim phai. Tang thS tich tuan hoan trung tam, kich thich tiSt hormon bai ni~u, gay tang bai tiSt nuac tiSu. Trong hai tuan b§.tdQng dau tien co th8 giam 12% thS tich huySt tuang, sau 4 tuan tai 20%. Tim dap Ung b~ng tang cung luqng va tan s6. - Tang truang hlC cua h~ giao cam va tai phan b6 djch co thS la nguyen nhan gay h~ huySt ap tu thS: va rna hoi da tai, chong m~t, nhjp tim nhanh va huySt ap h~. DS phong ngua nen cho b~nh nhan dUng ban nghieng tai 75° trong vong 20 phlit. NSu phu chan thi ke cao chan, dung bang chan va cit chun (1 hai chan. - R6i lo~ diSu hoa tim m~ch la tinh tr~ng giam kha nang ho~t dQng chuc nang cua h~ tim m~ch do b§.tdQng. Cung luqng tim va thS tich t6ng mau giam sau 2 tuan b§.t dQng. Suc chiu dlJIlg cua h~ tim m~ch d6i vai v~n dQng giam 25%. Cac bai t~p tai diSu hoa tim m~ch va nhip tim tang khong qua 20 lan/phlit la phu hgp. - HuySt kh6i (1 chan tang do b§.tdQng, do giam thS tich huySt tuang rna m§.tmu6i, nuac cQng vai u tr~ tudn hoan lam tang nguy co dong mau. f)~c bi~t (1 b~nh nhan li~t my s6ng giai do~n c§.pho~c trong ph~u thu~t. Vi v~y, n~m lau b§.tdQng gay anh huang x§.udSn chuc nang cua nhiSu h~ co quan trong co thS, co thS gay cac h~u qua dSn suc khoe va dnh m~ng ngum b~nh. V~n d{)ng sam va cham soc toan di~n la nhling nQi dung quan trQng dS kh~c phl)c h~u qua do. 37