Tài liệu ôn thi vị trí Y tế công cộng - Sức khỏe môi trường - Vệ sinh môi trường không khí

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Y tế công cộng - Sức khỏe môi trường - Vệ sinh môi trường không khí

1. nAI 6. VE. SINH MOl TRU'ONG KHONG KHi r Ml)C TIEU . 1- Trinh bay duoc cac chi s5 danh gia v~ sinh moi truong kh6ng khi va m5i lien quan giira moi tnrcng khong khi va sire khoe con nguoi 2- Trinh bay duoc khi hau va thai ti~t. Dac diem thai tiet va khi hau Vi~t Nam 3- Neu duoc cac bien phap phong benh thea mua NQIDUNG Cac y~u t5 v~t ly cua khong khi bao g6m: cac dang birc X~,nhiet d9, d9 . l-ot ~m, t6c d9 chuyen dong cua khong khi, ap suftt khi quyen, dien tich khi quyen, ~ng bkc X{l, ' r D6 la cac birc X? mat troi, birc X~ h6ng ngoai, anh sang nhln thay, birc X? vo tuyen, birc X? ion hoa, tia Ronghen, tiaGama T~t ca cac birc X? tren hgp thanh ph6 cac buc X? di~n tu hay anh sang (theo nghla r9ng), do la nhfrng s6ng di~n ttl' co buCYcsong khac nhau. V~ phucmg di~~hQc chung ta c6 th~ phan lo?i nhu sau: + Buc X~nhi~t: bll'Cx~ vo tuy~n, tia h6ng ngo?i. q , Wt-Y- Buc x?.JsiclLthich: tia tfr ngo~i, anh sang nh1n thay. c-\, + Buc X? ion hoa; tia Ronghen, tia Gama. ' • Buc X? m~t tr01: Ngu6n nang lugng nhi~t va anh sang chi~u tren 1rai d§.t la m~t trai. Buc X?m~t tr01 su6i §.mm~t dftt, lam bay hoi nucyct?o ra sg chuy€n Q9ng cua khong lilli, chinh vi v~y, t?o ra s\!,bi~n d6i thai ti~t cua rung vung. r Thanh phfuI cua ph6 bll'c X? m~t trai g6m: _Buc xa h6ng ngoai: 59 - 80% LO/1~ )1./'1/1 .' "If rtJ , , O/i.j~o.r':>· ~ - Anh sang nhin thdy: 15 - 40% r - Buc X? ttr ngo?i: 1% ?c'~t.f ;U00 1.2~gkhi M~t trai III ngu6n nhi~t chinh cua trai dftt, nhUng tia m~t trai khong lam nang khong khi bao nhieu, rna kh6ng khi nang len chu y~u do ti~p xuc vai m~t dk Khi khong khf n6ng len th1 trQng lUQTIgkhong khi giam xu6ng nen gay ra cac dong o6i Iuu lam cho lap khong khi g~n rn~t dftt c6 th~ truy~n nhi~t eho cac lap tren. r 94
2. Trong nam nhiet d9 khong khi thay d6i tlly thea vi dO tung noi. o xich dao it thay d6i, O'hai eve dao dong nhieu. Bien frm khong khi c6 nhtrng khai niern sau day: • 8(> §m tuyet d6i (Humidite absolue) (J-Ia):La hrong hoi mroc thuc te duoc 3 tinh bing gam trong 1m khong khi hoac tinh b~ng mmHg (y nhiet dO khong : , khf cu th~ thuc t~ noi do. G £)9 am t6i da (Hurnidite maximum) (Hm): La luong hoi nuoc t6i da 3 dUQ'ctinh bing gam rna 1m khong khl co th~ gifr duQ'c (y mot nhi~t d¢ nh~t dinh hay 1a suc tnwng clla hai nuac bao hoa tinh bing mmHg (y nhi~t dQ nh~t dinh. 8¢ frm t6i da Umg theo ty l~ thu?n vai nhi~t do kh6ng khL • D9 frm tuang d6i (Humidite relative) (Hr): la ty 1~ph~n tram gina d9 fim tuy~t d6i va d9 frm t6i da: Ha Hr(%) = x 100 Hm 1.4 SI! ehuyin tlpng eua khong khf Nguyen nhan c6 8\1 chuy€n Gong clla kh6ng khl la do m?t trai hun n6ng mi,UtrEd dtit kh6ng d~u gay ra SI;1' khac nhau gifra nhi~t do va ap h,rc tren m~t dftt, t~o ra S\1 chuy~n dQng Cllacac lu6ng kh6ng khi g9i la gi6. Gi6 (y nuac ta c6 hai lo~i: gi6 mua va gi6 dla phUO'l1g.Do S\1 t1J quay Cll8 tnli d§t, do chuy~n d9ng va d6i luu Clla kh6ng khl nen gio mang tinh chfit C\lC b(l va aia phuang. 1.5 rip sUlit eua kIt{ quyin d nhi~t do DoC va d9 cao ngang m~t nuac bi~n, ap sufit clla kh6ng khi la 760mmHg ( 1 Atmotphe = 101.2 milibar). Trang ngay s\f dao d(lng ella ap sufit kh6ng Gang k~, trong nam S\J' dao dong nay khoang 20 - 30 milibar. , _, '-r.; ( , ¥~~ '~co JtiJ ~ ~ CC'-tctl !C~/; 95
3. 1.6 Nhie:. {to. hieu. IlI'C. Nhiet d(>, 0(> ~m, t6e d(> gi6 cung phoi hop tac dong tren co' th6 thee nhtrng t6 hop khac nhau v~ mire dO, co th~ dap irng lai khong phai rieng bi~t. voi tung yeu t6 rna la t6ng hop ca ba y~u t6 tren bang mot cam giac nhiet nao . d6. Nguoi ta dung dan vi d~ danh gia tong hop ca ba y~u t6 tren dola nhiet d9; hieu lire. Nhiet do hieu luc la 3\1' tac dong cua cac y~u t6 nhiet dQ, do Am va t6c d(> gio tren ca th~ con nguoi. r Nguoi ta ky hieu nhiet do hieu lire la Tc (Temperatue concequan) t, + t2 Tc= - 1.94 Jv 2 .' Hay co th~ tinh thea cong thuc sau: LlI Tc = t I - - 1.94 Jv 2 2. Cae t§ng khi quy~n Khi quy~n bao bQc quanh trai dat nhu mQt d~i duang kh6ng khi rna day cua n6 1a nai con nguai s6ng va ho~t dQng. Lap kh£ quy~n day khming: 500 - r 600km Khf quy~n duqc chia thanh 3 tAng ca ban thea dQ cao. 2.1 Tang tlOi lu'u (tlja tling) TAng d6i luu c6 be day 11 km so vai m?t bi~n, b~ day tfing nay tang len a gfin xich d?o khoang 17 - 18 km, giam dfin a BAc cvc: 7 - 8 km. Tftng d6i luu chi~m 3/4 1 6n d1nh, khong h? th~p xu6ng nua. Ie ~ 04'" ~\ w L \M>j , M~~ 96 \~~~~ ,,\"\.
4. 2.2. Tang binh luu (1lmg tinh khl) T§ng nay d~y khoang 70 - 80 km, chia lam 3 lap: - Lap duoi (lap d~ng nhiet): Tinh tir tang d6i luu gioi han cho d~n 30 _ 3S krn, nhiet do trong lap nay khoang: - 55°C . . - Lap trung binh (lop nong): 6 lap nay nhiet do b~t d§u tang len va khi len toi 60 km thi nhiet 09 dat toi 65°C - 75°C. Nhiet dO tang 6 day la do Oz6n h§p thu birc X? til ngoai, - L6'p tren (lap lanh): Ttl' 60 - 80 km, ITlap nay nhiet d9 giam di r§t nhanh thea 09 cao. Kh6ng khi ITtAng nay chi chuyen dOng thea chicu ngang. 2.3. Tlmg tlifn ly La vung khong khi r§t loang n~m tren tang binh Iuu. TAng nay co kha nang d§n di~n manh do S1)' tac dong cua tia cue tim va cac phan ttl' ion hoa, 3. Cac thanh ph~ hQc cua khong_khi 3.1. So san" gitra kht troi va khl tltd. Cac eh§t CO2 (%) O2(%) N2 (%) H20 (0/0) Kh1 troi 0,03 20,7 - 20,9 79,9 khac nhau Khi tho 3,4 15,4 79,1 bao hoa 3.2. Thanh phOn cdc ellat kill. Cae eh§.t ehu y~u t?O thanh khong khl la ~l;1m khf) chi€m 78% th€ tich, O~gU5'ng khi) chi€m 20,9% va ~hi€m 0,94%. Them vao do lit ltlqng nh6 than khi (~~)a kinh khf ~ Heli, Kripton, Neon, Xeon,Ozon Ngoai cac thitnh ph~n tren, trong khong khi con co hoi nuac, bl,li, vi sinh v~t va nhfrng hqp ch§.tkhac nhu Cacbonoxyt (CO), Amoniac (NH3), cae hqp chAtNita: NO, N02, N205, N204 • Oxy (02) Oxy la y€u t6 cAnthi€t cho cae hOl;1tdOng s5ng ella con nguai va sinh V?t n6i chung. Binh thuang cli 1 gia nguai ta tieu th~ oxy va thai ra ,~d1i CO2, song luqng oxy etta khong khi gAn nhu khong thay d6i do oxy dmlC den bu tl1 cae ph§n xanh clla th\1c v~t. Oxy Clla kh,ong khi chi giam di a nhfrng nai dong nguai va khi len cao. 97
5. • Cacbonic (C02) Caebonic chiem 0,03 - 0.04 %. Nguon g6e cua khi nay h\ do qua trinh tho ra cua con nguoi va dQng v?t, qua trinh th6i rua va phan giai cac ch~t htru co, qua trlnh d6t chay cac nhien lieu, do b6c len illhfun mo, nui hra, su6i khoang r Thao moe, may, mua, tuyet, da; m~t bi~n va dai duong la nhtrng y~u t6 lam can bang hrong cacbonic trong khong khi. Caebonic co vai tro trong di€u hoa h6 h~p: Khi tang n6ng dQ khi nay thi kich thich trung Him h6 hap va ngucc lai. • Nita (N2) Nita la yeu t6 c§n thiet cho cay c6i. Trong khong khi Nita la thanh phan chinh chiem 78% th€ tich kh6ng khi. • Ozon (03) Trong khong khi Ozon duoc hlnh thanh nho cac tac dung cua hi~n tuqng ph6ng oi~n trong khong trung. Luong kh1 nay trong kh6ng khi thuang r~t thc1p: 3 0.2 - 0.8 mg! 100m . Oz6n chi t6n t~i a trong kh6ng khi s~ch. Tuy nhien luqng r Oz6n cao qua se c6 tac h?i t6i suc khoe va gay bU6n ngu. • Hai nuac Hai nu6c trong khong khi c6 tac d\lng giu ~m cho trai dat, d6ng thai Ii mQt trong nhung y~u t6 quan trong cua thai ti~t, anh huang d~n oai s6ng va khi h?u tien trai dcit. • Cac thanh ph§n khac + B\li: c6 tac d\~ng h~p thu nhi~t, ngan dm sv toa nhi~t cua trai. ocit, t~o ra may mua do hap thu hoi nu6c quanh n6. + Vi sinh V?t + Hai khi dQc: Hydrosunfua, Alhydrit sufura, Sufura, Hydrociorua, Amoniac, oxyt nita: NO, N02, N03, N204, N20S, cac ch~t khi d6t: CO r 4. Khi h~u va thcri ti~t Khi h~u 1(\ch~ d9 thai ti~t trong nhi€u nam va pIw thu9C VaGb(rc X? ,. m~t trai, tinh chcit cua dAt (nh~n, c6 co, bVi r?m, rlmg cay ), va s\!' chuy€n dQng eua kh6ng kh1. Khi h?u Ia t~t ea cac thai ti~t th§.y 6- mQt nO'i. Khi h?u b€n hO'l1thai ti~t, thay d6i rAt ch?m qua hang th~ kyo Thai ti~t Ia t1nh tr?ng ly hoc cua kh6ng kh1, n6 ph\l thuQc VaG m(>t s6 y€u t6 nhu: nhi~t oQ, dQ frm va Sll chuy€n dQng cua kh6ng khl, mua, Thai ti~t thuemg kh6ng b€n va c6 th€ thay d6i nhi€u IAntrong ngay. 98 r
6. Dac di€m cua khi h?u thai ti~t Viet Nam la nhiet doi, gio mua, nong Am, mua nhieu va thay d6i o(>tngot. Do o~c diem cua khi hau mroc ta nen tir thang 5 d~n thang l G co phong trao phong chong cac benh mua he vi thai ti~t nong Am lEiy~u t6 kich thich con trung phat trien nhir ruoi, nhang Con nguoi nit d~ m~c cac benh duong tieu hoa nhtr ia chay, giun san. Mat khac do nhiet 0(>v~ mua he tang cao nen cftn chu y phong chong say nong noi san xuat va say nang khi lam viec ngoai troi. Thoi gian tir thang 11 d~n thang 4 do thai ti~t lanh va kho tao cti~u kien thuan 19i cho cac benh duong h6 hAp, tim mach, khOp, eoi xuong, chAy r~n phat tri~n nen phai giG'fim eho cO' th~ d~c bi~t lei tre nho, nguo'i gia, nguai 6m va nhfrng nguai lam vi~c (1 ngoai t1'ai t1'ong nhfrng ngay nhi~t 0(>moi trucmg xu6ng qua thAp. CO' th~ can nguai co nhG'ng ph~m X? co di6u ki~n d~ thfch nghi v6i di~u ki~n Imi h~u nO'i minh sinh s6ng. SI)' thich nghi 00 con ph\l thuQc vEw di~u ki~n xa hOi va sinh ho?t cila tlrng nO'i. r:, 99