Tài liệu ôn thi vị trí Y tế công cộng - Phân tích các vấn đề sức khỏe công cộng

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Y tế công cộng - Phân tích các vấn đề sức khỏe công cộng

1. BAI 1.-PHAN 'rtcn cAc vAN BE sue KHOECONG C(>NG MVC TIED: Sau khi h{Jc xong bai nay, sinh vien co khii nang: 1. Trinh bay auQ'c khai niem "vAn as suc khoe''. 2. Trinh bay diroc vai tro, muc dich cua phan tich cac vAn d€ sire khoe. 3. Trinh bay diroc phirong phap phan ti~h ~ac v§n"d~ suc khoe . • 4. Phan tich diroc cac vAn d~ sue khoe trong cong d6ng (thuc hien khi di thuc dia cQng d6ng). 1. vAN BE SUC KHOE CONG C(>NG 1.1. Khai ni~m vin di suc khoe ding cQng Van d~ sire khoe cong cong diroc hieu r~t khac nhau tuy thuoc vao tirng Iinh V\l'C chtiyen men trong nganh y t€, hien nay thuong co hai each hieu v6 "vAn d6 sue khoe Cong cong" - Cach thir nhat: "vAn dS sire khoe cong cong" dtroc hi€u thea djnh nghia sue khoe Clla T6 chuc Y t€ th6 gi&i, dola tinh tt(lng thadi mal vJ th~ chat, tinh than va xii h9i chzi- khong b6 h?p a tinh tr{lrig 6m aau, b~nh tljt,"V&i cach hieu nay, vAn d€ suc khoe Cong c9,ng d€ c~p d6n nhthtg vAn dS sirc khoe c*a m9t qu~n th€; tinh tr~ng suc khoe Clla t?P th8, nhUng dich V\l ve sinh moi truOng, nhUng dich V\l y t~ t6ng quat va qmin ly dich V\l chfun soc v;v - cadi thu hai: "vAn dS suc khoe cong c9ng" dUQ'chi8u lit"Vin d~ tan t~i eua sirc khoe cong c9ng" co nghia Ia tirih tr~g b~nh, t~t, thi6u h\lt v€ th~ h,rc, dinh duOng, nhfrng tc3n t?i v€ ve sinh moi truang ho~c nhUng t6n t?i trong cung cAp cac dich V\l cham s6e"suc khoe cua ngarih y tB cling nhu toaD.xii h9i. Vi dl}: T?l tinh A, Ban giam d6c dua ra van d€ ch€t tre em du&i 1 tu6i cao va keo dai nhi€u nam. N€u chi xac dinh xem tre"em ch~t chit y€u vi benh gi, 6 khu vvc " - nab, mua nao, thu9c cac c9ng d6ng nao cao nhat thi chua du, vi nhu v~y mm chi xet vS phia nguai huang dich V\l ~ham soc suc" khot Mu6n tim ra cac gifti phap, hu6ng t6i hanh d9:ng de l~p k€ ho?ch gifti quy~t"t6nt?i ao, cAnxac dinh nhfmg vftnd€ thuQc phia nguai CUng cftp dich V\l cham s6c suc khoe a cac dia phuong, cac c9ng d6ng cfuig nhu vao d.c "thai di€m khac nhau. " Tren thvc t~, vftn de suc khoe a day cfri:J. dUQ'chi8u nhu "vin d~ y t~", , 1
2. 1.2. Xac djnh yin d~ sife khoe eong e{hlg Xac dinh v§.n d~ sire khoe cong cQng la tim ra diroc nhfmg v~n d~ sue khoe trong mot cong d6ng cu th~. Khai niem xac dinh v§.n de sire khoe cong cong duoc rna rong ca vi~c xac dinh nhirng nguyen nhan, nhfmg giai phap can thiep mot each khoa hoc, thich hop cho tirng v§.n de sire khoe tong .~QIlgcu th~. Tuy thea muc dich can thiep rna nguoi ta chu y nhieu hon d~n xac dirih~~rui d~·sire khoe cong cong thee each hieu thir nhAt hay thir hai. Tuy nhien, trong khi ·xac dinh vAn dS sue khoe cong cong . kho tach rieng bi~t vAn dS sire khoe thee each hieu nao vi trong mQt v§.n d~ suc khoe cong cQng duQ'c dua ra d~ can thi~p bao g6m ca giai quySt nhfrng t6n t~i va nhfmg yeu t6 nang cao trinh dQ suc khoe cQng d6ng. Truoc day,. nh~t la trong thai ky bao cAp, song song voi cach quim ly thee phucmg thuc chi d~o til tren xu6ng (nhM nh~t la mQi ho~t dQng y tS d~u th\Ic hi~n thee "chi tieu kS ho~ch duQ'c giao") vi~c xac dinh v§.n d6 suc khoe cua mQt cQng d6ng la ill rihUng chi tieu duQ'Cdua :tU BQ Y t~ xu6ng So' Y tS r6i xu6ng Trung tam Y tS huy~n va eu6i cimg ia xu6ng Tr~ Y·t~ xii. Nhu v~y Trung tam Y t~ huy~n th\Ic hi~n chi tieu eua Sa Y tS, Tr~ Y tS xa th\Ic hi~n chi tieu cua Trung tam Y t~ huy~n. Cli mQt day ehuyen "Th\!'c hi~n chi tieu k~ ho~ch" t~o ra tam 1y th\l dQng, lam vi c~p tren nhieu hon cho chinh cQng d6ng cua minh. ' V oi cach gilii quy~t cac vAn d6 suc khoe cong cQng do tit tren dua xu6ng da d~n d~nnhfrng vAn de suc khoe khong ·sat th\!'c v&i cac cQng d6ng; vi~c gilii quy~t cac vAn d~ suc khoe th\l dQng, khong khoa hQc,.khong thich hqp, cac co sa y te tuySn duoi it khi nghi t&i vi~c dn phlii xac dinh xem rninh c!n liun gi d~ gilii quyet nhUng vAn d~ t6n t~i rna cQng d6ng cua minh yeu du v.v D~c bi~t tiong rn6i cQng d6ng c6 rfrt . nhi~u v§.n d6 suc khoe phlii gilii quy~t, n€u khong xac dinh duQ'c vAn d8 suc khoe th\!'c sv cAn thiSt phlii can thi~p va c6 kha nang gilii quy~t ding nhu khli nang duy tri k~t qua, thi se c6 cae quyet dinh sai, lam lang phi ngu6n l\!'cva thai gian. 2. PlUN TicH VAN DE SUC KHOit CONG CQNG 2.1.Khai ni~m phan tieh yin d~ sue khoe cong cQng • Phan tich vAn de suc khoe cong cQng 1a su d\lng nhUng thong tin du, c6 gia tri rucQng d6ng va cac ngu6n thong tin khac; su d\lllg nhung phuong phap khoa hQc khac nhaud~ phantich nh~m xac dinh duQ'c nhfrng v§.n d6 suc khoe, nhfmg v§.n de suc khoe Uti tien trong cQng d6ng, d6ng thai phan tich nhfrng ySu t6, nhfrng nguyen nhan dfuI d@n vAn d~ suc khoe d6. Phfm tich v§.n de suc kh()e cong cQng con dUQ'Cde C?P den cli : '_. 2
3. phan tieh kha nang cua cac quyet dinh ean thiep dung va hieu qua cho cac v~n d~ sue khoe da diroc xac dinh, 2.2. My.e dfch ciia phiin tich yin di sue khoe eong cQng Trong giai quyet cac vAn dS sue khoe cong cong, khong co mQt quoc gia nao co du nguon hrc d~ giai quy€t mot luc t~t ca cac ·v~·dS, ngay ca d6i v61 cac mroc phat trien, Trong hoan canh nguon luc khong bao gio du rna y~u cAlivS cham soc sire khoe lai cao. Lam thS nao d~ giai .quyet mau thufi~ nay? NguM quan Iy phai can nhac viec dAu nr vao dau, dAu nr vao khau nao co hieu qua nhat. D~ giai quyet viec dAu ill vao dau, d~ gicHquySt v~n d~ co hi~u qua truac h€t chWlg ta phai bi€t dugc ngu6n g6c cua v~n dS suc khoe Ia a dau: do moi truang hay t~p quan; ho~c do cac y€u t6 khac ? M\lc dich eua pharr tich vftn ~S suc khoe Ia d~ giai quy€t mQt cach co hi~u qua cac vAn dS suc khoe do. C\l th~ khi phan tich v~n dS suc khoe chung ta cAn phiti lam cac vi~c sau day: - Xac dinh dugc cac vfin d~ suc khoe va v~ dS suc khoe uu tien trong cQng d6ng. - Phan tich cac nguyen nhan dan d€n· tinh tqmg suc khoe do, xac dinh cae nguyen nhan chinh' cac y€u t6 gop phAn dan. dSn·~ftn dS suc kh6e tren. - Phan tich cac giili phap, cac quy€t dinh c~m thi~p cung nhu khil nang vS ngu6n h,rc. - Phan tich, thea d5i, dcinh gia chucmg trinh can thi~p. 2.3. Phuong phap xac djnh cae yin di slle· khoc· Phan tieh cac v~n dS suc khoe co th~ thong qua cae phucmg phap khac nhau. Thong thuang, truae khi b~t dAtipharr tk:h rnQt c~ch bai bim, each lam vi~e dQng nao cua ca nhom d~ sa bQ tim ra "Co nhfrng v~n de sue khoe nao". Ti€p t61 Ia buac xae dinh cac nguyen nhan tn.rc ti€p va· gicin tiSp d~ li~t ke tftt cit nhfrng ySu t6 can nguyen eo th~. Do mot vAn de co rAt nhiSu nguyen nhan gay ra trong khi khit nang vS ngu6n h,rc vathCYi gian co h~n, kho.co th~ giiti quyet vftn,de,mQtcach tri~t de bfuIg vi~c lO(;li b6 cae can nguyen, nguai ·quim ly cAnbiet IUgllg suc minh, can nh~c xern nhfrng y~u t6 nao chu tn;mg giiti quy€t truae d~·lam giilm bOt muc trAm tr(;mg cua vAn dS xac dinh. Chi co nhilng vAn de nao co kha nling can thi~p; t6t nh~t Ia trong vong ni(>t hai nam mai nen dua vilo kS hO(;lchhanh dQng trong mQt nam tai. 3
4. vin di suc khoe cOth~ X3C djnh bing nhiiu each: 2.3.1. Kj thu~t Delphi MQt nhom ngiroi diroc coi la hi~u biSt v~ v§.n d~ lien quan ng6i cung nhau ban bac d~ thong nh~t voi nhau xac dinh xem. hi~ll }~~Y.:?~ia phuong minh dang co nhtmg v~n d~ strc khoe gi. Day 1a each lam, hoan toan dinh tinh va mang nang tinh chu quan, co sir dung hoac khong sir dung dSn cac s61i~u thong tin, bao cao, co khi khong cAn nhile hSt xem van d~do eo thuc su 1ft"VAn d~" hay khong. Vi du: D~ xac dinh v~n d~ sire khoe cua mot xa, ngiroi ta dff t6 chirc mot cuoc h9P g6m cac thanh phan: Dai dien cua lanh dao xa (Chu tich hoac pho chu tich xa); dai di~n cua HQi ph\! nu, HQi nong dan t~p th~, Dban thanh nien va cac can b(> chuyen mon chu ch6t a Tr~m y tS xff thao lum va dmi ra duqc cac v~n d€ suc khoe cftn phai . . . giai quYSt trong mQt nam. Do chinh 1aKj thu~t Delphi. 2.3.2. PhU'lIngphap dlfa tren ganh n{ing binh t~t Day la phuong phap hoan toan dva vao cac con s6, cac tY l~. Phuong phap nay co sir d\1ng thong tin nhung l~i thiSu phan Hch dinh tinh. Vi d\l: Ti l~ b~nh giun trong cQng d6ng nong nghi~p 1a r~t ph6 biSn, n~u chi nhin vao tY l~ nhi~m giun rna coi d6 1a.v~n d€ suc khoe la chua hqp 1y vi trong di€u ki~n san xu~t nong nghi~p, cling nhu thi~u h6 xi hqp v~ sinh va kh6 khan kinh t~ nhu hi~n nay, r~tkho can thi~p d~ h~ th~p tY 1~ nhi~m giun. Truang hqp nguqc l~i, n~u th~y trong mQt xa chi co·truang hqp nhi~m HIV se khong th~ b6 qua vi ro rang 1a v~n d€ suc khoe cua c(>ng d6ng. 2.3.3. each cho diim d(l'a VQO 4 tieu chuan Trong nhi~u tai li~u hi~n nay a Vi~t Nam v~ huang d~n each xac dinh v~ d€ suc khoe c(>ngd6ng, nguai ta da dua ra 4 tieu chuAn: Cac chi s6 vuqt qua rnuc binh thuang - C(>ngd6ng dff bi~t ten cua v~n d~ va da co phan irng ro rang. Da co dg ki~n hanh d(>ng cua nhiSu ban nganh, doan th~. • - Ngoai cac can b(>y tS, trong c.(>ngd6~g dff co rnQt nh6m nguai thong th~o v~ v~ v§.n d~do. Dga vao cac thong tin thu th~p duqc t(,1ic6ng d6ng, nguai ta tiSn hanh cho di6m thea thang di~m til 0 d~n 3 duqc tinh d6ng d€u vai ca 4 ySu t6 nhu sau: 4 "
5. , , 3 di~m: khi tieu chuan the hien van de sue khoe rit ro rang. - 2 di~m: khi tieu chuAn the hi~n vAn de sire khoe ro rang. - 1 di~m: khi tieu chuan th~ hien vk d€ s-fr~khoe co th~ co, kh6ng ro liim. - 0 c1i~m:khi tieu chUfuJ.th~hi~n vfu1dS sfr~kho~kh6ng ro, ho~c khdng co v§n c1~. Kit qua niu tang cVng ililmt~aea 4ylu ta: - Til' 9 d~n 12 di~m: co vk de sire khoe do trong cong d6ng. - Til' 8 di~m tro- xU8ng: vAn de sire khoe do chua ro. Cach cho diem cho du khoa hoc, khach quan hem each tren song lai m~c nhtmg nhiroc diem lit co nhtmg cong d6ng yeu t6 3 ho~c/ va 4 se khong bao gio dat diem t6i da. Co ,th~ kh~c phuc bang each thay thang diem khac nhau, tuy vung, tuy cong d6ng mit timg ySu t6 dugc nh~n muc di~m t6i da khac,nhau. Vi dl,l a khu V\lCmien nui y6u t6 3 va 4 se nh~n thang diem th§p han. Dli sao tren th\lc te v§n kho ap d\lllg cach cho di~mnay. 2.3.4. Cae can nh~c dl}'a'tren h~ th8ng phan lo~itni tien cO' ban - BPRS (BPRS: Basic Priority Rating System) Bay lit cach xac dinh vdn dS suc khoe va chQn Uti tien linh ho~t han, song cling chi tiet han trong vi~c can nh~c cae ySu t6: BPRS = (A + 2B~;x C Trong do: A: Di~n tac d9ng cua v§n' de, thUOng th~ hi~n b~ng cac tY I~ m~c (tY l~ ch6t thee nguyen nhiin tY sudt tti vong tho ) - B: Muc d9 trAm trQng cua v§.n de, can cu tren tinh chdt cdp bach, muc d9 trfim tr9ng cua h~u qua xa h9i rna vArtde do 'gay rei. . . '. - C: Hi~u qua eua chuang trinh ca~ ihi~p'd~ "giaf quy6t vdn dS do. Can cu VaG kha nang ngu6n l\lc co cho phep hay khong, chi phi be ra co tuang x(mg v&i hi~u qua mang l~i hay khong, co dugc ngum dan ch§p nh?ri khong, co phil hqp v&i quy dinh, phap Iu?t hay khong? Cong thuc tren cho thdy y~u t6 C bao trum len 2 y6u t6 A va B. Y6u t6 B dlIqC coi lit quan trQng g§p 2 lfin v&iySu t6 A. Day Iii.cach xac dinh v§.n de suc kh~e, van 'dS tID tien h6n hQ'P ca dinh luqng (y6u t6 A) vit dinh. tinh (y€u t6 B va C). Th\!'c ehfit day la cac y€u t6 dua ra d~ can nh§.c . . .' . . 5
6. xac dinh rnQt v~n d~"suc khoe iru tien, (Xern them (1 bai "Xac dinh v~ d~ sire khoe iru tien") 2.4. Ph an tich X3Cdjnh nguyen nhaD ciia yin d~ sue khoe 2.4.1. Cdc loa! nguyen nhan " " " "" - Nguyen nhan cua rnQfv~ d~ sire khoe co th~ diroc phan loai theo viec cung cAp, su dung va cac y~u t6 anh huong d~n vi~c cung dp, su dung dich vu Y t~ cho nguoi dan: + Til phi a nguoi cung cAp dich vu, " I + Til di~u kien kinh te- van "hoa-xa hQi(trong do co che dQ chinh tri), + Til phia ngiroi sir dung dich vu y t~. - Nguyen nhan cua rnQt V~ de sire khoe co th~ diroc phan ·lo~i theo nQi dung quan ly nhu: + Do thieu cac nguon 1Vc. + Do vi~c t6 chirc thuc hien khong hop ly, yeu kern. + Do cong d6ng khang chAp nh~ duqc ho~c phim Ung. - Nguyen nhan cua rnQt v~n de suc khoe co th~ dugc phan lo~i theo 2 nhom + Nguyen nhan trvc ti~p. + Nguyen nhan gian ti~p " 2.4.2. Phiin iich xac djnh nguyen nhfm P1ia van dJ suc khoe cfmg c~ng bling kj thu~t "Nhung t~i sao?" Tren thvc te, nguyen nhan dugc th~ hi~n kha phuc t~p, co nhUng nguyen nhan la g6c cua nhieu nguyen nhan, co nhiing nguyen nhan nay 1a h~u qua cua rnQt chu6i cac nguyen nhan khac theo ki~u "Cay nguyen nhan" (cay v~n d~) nhu rna hinh sau: '. 6
7. Of '-:)~O ) V~n d~/ Nguyen nhan /.~ t, . ,\t"~ 0 /v Phan tich nguyen nhan cua m ;' 7
8. , _ D~ dS hi~u hay xem vi dy v~ "Ty l~ nhiSm H~. tang" .~ , ___:::' ., Quan h~ tinh due Truyen mau Tiem chich M~nhi~mmv khong an toan khong an toan " khong an toan lay cho con : -"': ::',:, . .' _' T~ sao? Dan thieu hieu Thi~u Thi~u kinh phi Khong lam xet bi~t v8 tinh nhan hrc lam xet nghiem r nghiem tnroc khi due an toan _I \ !.;.~:.: ~_ truyen mau Kho khong ch~ Kh6kh6~ch~ , Tai sao? (gac lai) (gac l~i) Mai dam gia tang' Thi~u baa cao su Nganh y t~ khong tac d9ng dugc'(gac lai) N~u a ~9t CCY sa y t~, khi phan tich nguyen nhan rna tam thoi dirng l~i a Ian thir . hai d~t cau hoi "Tai sao" thi se co m.9ts6 nguyen nhan bi gac lai do khong trong pham vi trach nhiem cua ~~anh y ho?c di8u'ki~~ kY,thu~t,co sa v~t ch~t chua cho phep xet nghiem mau cho cit ca cac ba m~ co thai xem 'co nhiBmHIV khong. Trong s6 nhiing nguyen nhan chUng ta co the can,thi~p giai quy~t dugc (Dan thi~u hiSu bi~t v~ tinh 'd\lc an toanj Thi~u nhan hrc; Thi~u bao cao su v.v ) thi vi~c . lam co thS thgc hi~n la: - Cung dp baa cao su r9ng rilL • - T6 chuc noi chuy~n, dang mi cac chuang trinh giao d\lc v~ tinh d\lc an toan tren cac phuang tien thong tin d~i chUng. - Dao. ~o can h9 Y t~ dS cq. dli can bl}co thS xet nghi~m tim HIV truac khi truy8nmau. 8
9. - Tang nguon kinh phi d~ lam cac xet. nghiem hoac phan b6 lai ngan sach, uu tien cho xet nghiem mv a co sa truyen mali. Khi dua nhirng vAn d€ tren vao ke hoach hanh d9ng namtoi, chung ta hy v9ng. giam nguy co nhi6m my. Ky thuat "Nhung tai sao" nay duoc sir dung trong nhieu tinh huong khac, co th~too 5-61fut d~t cau hoi "tai sao". Cir MU V?y cho dSn khi cau hoi diroc neu ra khong con co th~ tra lai dmjc nfra. 2.5. Cac btrcre phan tieh vi~ dS sue khoe eon~ ~Q~g . - .: ,:.;_,:'_'.:: : - Thu th?p nhtrng thong tin d.n va dti tir cong d6ng ca thong tin dinh hrong va dinh tinh thea yeu c~u cua xac dinh vAn dS sue khoe va xac dinh cac nguyen nhan. - Sir d\lng dtc phuang phap phil hqp d6 xac dinh v~n dS suc khoe - Sir d\lng kY thu?t " Nhung - t~i sao?" d~ phan tich cac nguyen nhan, ve "cay nguyen nhan" - Sir d\lng kSt qua phan tich nguyen nhan va cac phuang phap phil hgp d~ xac dinh vin dS suc khoe Uti tien. Nhfrng vAn dS suc khoe Uti tien da dugc xac dinh m9t cach khoa hQc va tren nhiing nguyen nhan da: dUQ'ctim ra se giup chUng ta xac dinh dugc m\lc tieu, cac ho?t dQng va giiti phap dung, sat hgp, kha thi cho 1119tk~ .ho?ch giai quYSt cac v~n dS suc khoe c9ng d6ng hi~u quit. Can hoiJuQ11g gia: 1. Trinh bay khai ni~m "v~n dS suc khoe", vai tro, m\lC dich ctia phan tich c,ic v~n d€ suc khoe? . " . . 2. Trinh bay phuang phap phan tich cac vAn dS suc khoe? Phan tich phuang phap • o xac dinh nguyen Man cua vAn d€ suc khoe bfutgJcy thu~t "nhung t?i sao"? • 3. Phan tich mQt v~n dB suc khoe t~i tr?m y t6 xa? . 9
10. BAI 2. xAc DJNH vAN DE Sue KH.:OF;J!lJ;J.JtNYA XAY nVNG MVC TIED Y TE CONG CQNG MVC TIEU: Sau khi hoc xong hai nay, sinh vien co khii nang: 1. Phan tich diroc vai tro quan trong cuavi~¥",?,acdinh van d~ sire khoe Uti tien va xac dinh muc tieu chirong trlnh itS c6n~;g~iig,; " 2. Giai thich duoc noidung cactieuchuan de xac dinh vAnd8 sire khoe Uti tien 3. Ap dung duq~ rnQt s6 loai tieu chuan de xac dinh cac vAnd~ sire khoe Uti tien cua cong d6ng cu the. 4. Giai thich duoc cac loai muc tieu trong ytS cong cong 5. Vietduoc rnuc tieu cho chirong trinh/ hoat dQngl dich vu sire khoe cong cong cuthe.A 1. tic DINH vAN DE strc KlIOE UU TIEN Trong khi giai quyet cac vAnd~ sue khoe cong cQng thirong g?P phai mot van d~ rAtIOnla nguen hrc luon luon co h~n ma nhu cAucUarnQinguai, cua cQng d6ng thi . _ :. .; ';•.; , '. ~_.'._I.~':; _-i ) i i'. j' • vo hl;lllv~y chi con cach la phai h;ra.chQnvi~c gi lam truoc, vi~c gi lam sau ho?c vi~c gi t~p trung hon, do la l\la chQn Uti tien. , ~ Tren thl,IctS ,~icii quySt cac van d~ suc khoe cong cQng, ngay ca khi co nhi~u ngu6n ll,Icthi vi~c giai quySt cac vAnd~ cling khong the d6ng thai mQtlilc rna van phai thea thu tl,I truoc sau. Vi~c xac dinh· van d~ suc khoe Uti tien la rAtkho khan va phuc tl;lP,doi hoi phai co phuong phap, co nhfmg tieu chi phu hQ'p,co du thong tin cAnthi6t, va co nhfmg nguai co nang ll,IccUngnhfmg ngu(ri lien quan th1,Ichi~n thi rnoi dam bao tinh dUng dlin va sat th\l'c. Xac dinh vAnd€ suc khoe Uti tien dUngla khau rna dAucua chu trinh quan Iy, l~pk~ ho~ch va sir d\lllg hi~u qua cac ngu6n l1,Ic. Mu6n xac dinh vAn d€ s~c,}ch()e,uu ~~e,n,,~~.&~"o.~h¢i phai co du thong tin cAn thi~t va tham gia thao iu~ cua nhi~u nguoi lien quan. vi~c I'funnay rAtkho khan vi thuOng thi~u nhfmg thong tin cArtva'dtmg ho?c gAlldUng; Hi~n co nhi€u phuong ph~p xac dinhvAn d~ suc khoe uu tien, nhung th~t Sl,I chua co phuong phap nao hoan chinh., Vi v~y cAn nhin nh~n vAn d€ til nhi~u phi a, thea d5i lau dai, phan tich ky, co Sl,Itham gi~ c,ua cQng d6ng va cac "chuyen gia - 10
11. Hien c6 nhieu phirong phap = dinh vAn ,~~ sire khoe Uti tien, nhung th~t SlJ chua c6 phuong phap .nao hoan chinh. Vi v~y dn rihin M?n vAn d~ til nhieu phia, theo ddi lau dai, phan tich ky, c6 'SlJ tham gia cua ~(>ng d6ng va cac "chuyen gia - chuyen vien", k~t hop voi bang tieu chuan ., cong thirc thich hop. Khong th~ chi dua VaGnhtrng con s6 r6i dira VaGcong thirc tinhtoan trong khi cac s6 li~u thieu va d(>tin c~y thirong han ch~. ~. «r: u> Trong khi sir d\lIlgcilc phirong phap det~diiilivfuld~ su~C::6e(: tie~ chling ta dn lUll y: . ~(LlI '5 eto ,.)~)" ltl)1 '! lM;y Wl1 G3 - Xac dinh ro cac y€u t6 dn duoc xem xet, lam ro de xac dinh iru tien. @ T6 chirc s~p x€p cac y~u t6 ·thftnh nh6m c6 "suc n~ng" tuong d6i vo-i nhau (c'0)c d(\ng d6i VO;vfulde suc khoe lIrong duang rum nhall). . - Phan lo~ilcho diem cac y€ut6 tac d9ng d€n vAn d~ suc khoe. 1.1. Cac c1i~uki~n va nhiingc1i~u dn hruy.trong X3C c1jnh vAn c1~S1fC khoe U'u tien - C6 du ho~c tuang d6i du thong tin can thi~t. ~ ~ Cac thong tin phiti dung ho~c g~n dung (r~t kh6 de c6 nhi~u thong tin va toan la thong tin chinh xac 100%). ~. '. .I iU f;9~, L.'" ~ lf . • ._.Jv.v. - , :; ct p-lut J u-r (jl1 )? Ngoai thong tin dinh l~qng rAt c§n ch(l y cac thong dinht§h~ .' . -. -_:_= _:.~ =-~- - Phai xem xct tAt ea cac y€u t6 nguy co tm vAn d~ suc· khoe c9ng d6ng. - Thao lu?n, phan tich ley truac khi cho. di~m. - Ton tn;mg y ki~n c9ng d6ng, chuyen vien, chuyen gia. Tranh quy~t dinh cam tinh hoac doc doan ' ~ , _._-.~ - C6 ~.the phai lam di lam l~i nhi~u Ifill. - KJ{ong lam thee cam tinh ho~c chi thee kinh nghi~m thu§.n tuy. - Xac dinh cac van d~ suc khoe r6i mm ti€n hlmhxac dinh v§n d€ Sl:cc kh6e uu tien. " 1.2. Thang c1i~mcO-ban di xem xet X3C djnh ~ tien D\l'a VaGnghien CtIu va nhieu Ian thu nghi~m 'cae nhanghien Clm da hinh thanh m9t s6 tieu chufrn va thang di~m de. xac dinh cac vAn d€ sue khoe uu tien, dua ra cac y~u t6 cua h~ th6ng thang di~in' co ban d~ xac dinh uu tien (BPRS: Basic Priority Rating System). Cac ySu t6 bao g6m: 11
12. - Y~u ta A: Pham vi ciia vAn d~.· A - Y"eu tf 0 B: T'In h.ngb·rem tr\mg. cua" van"d" e. - Y~u ta C: Uac hrQ'llgbi~u qua ciia giii phsp can thi~p. - C' ac yeulot" 0 kh' ac:, + Tinh phil hQ'Pv61 chucnang va nhiem.vuma ca nhan va t6 chirc diroc giao. ;',; ,.'.~i.:,:::·.:··:;·.':'~;~:~"?i<.'<'::" ~ i. . + Su tac dQng v~ kinh t~ cua v!n'd~ sire khoe, + Tinh ch!p rih~n duoc. . + Su dap img v~ nguon lire + Tinh phap IY. Cac y6u t6 nay diroc du tao nen cong thirc d~ xac dinh va sftp x6p vAn d~ sire khoe uu tien - hay con goi la: Tbang di~in CO' ban d~ xac djnh 1fU tien (BPRS) BPRS = (A+2B) xC' Di~u rAt quan trong la lam th6 nao de hieu va chAp nhan.cong thirc nay, vi c6 nhieu qua trinh danh gia, rAt nhi~u cac yeu t6 chu quan se xuAt hi~n trong qua trinh danh gia. Sl! Il!a chQn, dinh nghla, v~ Sl)'dinh ra cae "suc n~g" tucmg d6i cho cae thanh -phAnIa do quyet dinh Clla nhom va nhfmg ngum tham gia cho di~m. Tuy nhien, co mQt vai phucmg phap giam sat v~ m~t khoa hQc d~ co th~ d?t duQ'c bAng each su d\ll1g cae diM nghia v61 cae thu~t ngu r5 rang, ap d\ll1g chinh xac cae quy trinh cho di~m, dua eac s6li~u th6ng ke co s~n vao eong thue nay. 1.3. Pban ticb cac y~u t6 1.3.1. ylu taA: Phfl.m vi cua van dJ Cho di~m y6u t6 nay ta dl!a vao ti l~ dan chUng bi anh hUOng trl)'Cti6p cua vAn d~. Ph?ID vi eua vAn d~ co th6 duqc xem xet trong toan bQ cQng d6ng ho~c la mot - mot vai quAn th~ dich nhAt dinh - quAn th6 m\1c tieu. vAn d~ quAn th~ dugc xem xet r6i eho diem thee thang di6m ill 0 d6n 10, diem' nay phfin anh ti' I~ thanh vien trong cQng d6ng t?i dia phucmg bi me dQng boi chinh vAn d~ suc khoe C\1the. Ti 1~nhfmg nguai trong cQng d6ng bi anh huang carig cao thi diem ~ang cao. MQt cach khac co the ap d1Plg cho diem cac vAn d~ suc khoe co ti 1~mftc cao nhAt 10 diem'va vAn d~ co tAn s6 xuAt hi~n thAp nhAt Ia diem 0 ho~c Ia I,.va cac vAn d~ 12
13. khac thi tuy thee vi tri tuong d5i cua 'n6 voi ~ac v~nd~ phd bien nh~t va voi cac v~n d6 it xay ra nh~t rna cho di~m. Diroi day la rn<)tvi du v~ ca~h I~p bang cho ·di~m. Khi thi~t l~p uu tien cua cong d6ng nen hra chon cac thang diem thich h9'£ voi rmrc dQ cua cac v~n d~ sire khoe trong cong d6ng va thang di~m nay phaiducc cacthanh vien cua nhom thao Iu~, tranh luan va ch~p nhan. Bang dum day la mQt goi y d~thaq1.:l.W4(): ' ,' _" ,',. ",',,-. ,'-" '< : .'·:.·.~.'~.:r,.,.':·.;: - ·';~ ,# •• " Ti Ie dan chung bi tac don~ ciia vin di suc khoe Thang tliim - 25% hoac Ian han 9 hoac 10 , 10% - c~n 25% 7 hoac 8 1% - c~ 10% 5 hoac 6 0,1-c~n 1% 3 hoac 4 0,01- c~n 0,1 1 hoac 2 it han 0,01% 0 1.3.2. yiu ta B: Tfnh nghiem tT(lng Nhom lam vi~c xac dinh cac tinh nghiem trQng cua v~n d~. D~ de th6ng nhfit di~u cAn phfti lam tniac tien Ia dinh nghI~ m<)t cach ro rang vJ tinh nghiem tn;mg d6 cho t~t ca thanh vien trong nhom d~u co cimg mQt tieu chuAn th5ng nh~t d~ xem xet • khi cho di6m y€u t5.nfty . Tinh cAp bach: do ban chtt ella ·v~n d~ mang tinh ch~t khAn tnrang, tinh tuang • d6i quan trQng d6i vai suc khoe cQng d6ng H~u qua eua vftn d~ suc khoe (chit yJu, tuJi Ih(Jti€m tlmg hi mat ai, tim tiJI ) Thi~t h~i kinh t€ d6i vm cQng dAng.(x5, huy?n/ tinh /qu8c gia), va ca nhan . Tac d<)ng d~n nhi~u quAn th~ dan chung, tac dQng d€n nhi~u nhorn dan chUng khac nhau ho~c tac d<)ng len nhi~u th€ h~ khac nhau trong gia dinh 13
14. ;:, .v- DS cho diSm tinh nghiem trong cua vAn d~ sire khoe, chung ta dinh ra thang diem tir 0 d~n 10; vAn d~ cang nghiern trong thi s6 diem cang cao. Trong qua trinh xac dinh iru tien nay, tinh nghiem trong cua vAn d~ duoc coi trong hon laphflm vi cua van ilJ, vi ly do nay, trong tinh toan cu6i ·cimg, diSm s6 v~ tinh nghiem trong eo thS se duoc nhan voi h~ s6 2. :4'·.:.,:;r,-,:·,~,·;,::;·:,~··.-~' d·.t· .l.'oo· k;;;::;~'c uen ay a VI u ang iem ve tl IigJ lem trong cua vanJ. d.l.e d.tet ham kh'ao: Tinh nahiem trong ella vin d~ . Thung tliim R~t nghiem trong 9; 10 (Vi du ty Ifchit rat cao, chit y~u, co anh huang Ian dbi vai nhieu d6i tuong khdc nhau. v.v ) N ghiem trong 6; 7;8 Tuong d6i nghiem trong 3;4;5 Khong nghiem tn;nig 0; 1; 2 1.3.3. Ylu ta C: Tinh hifU qua cua cae giai phap can thifP Tinh hi~u qua Clla cae bi~n phap ean:thi~p la: tn9t y~u t6 quan trQng nh~t trong qua trinh xac dinh eac uu tien (chi cdn m9t ili~m 0 cua yiu t6 nay ciing lam cho thang ili~m t6ng h9P cua van ilJ tra thanh ·0). Trong vi~e danh gia hi~u qua eua can thi~p d6i v6i cae vAn d~ sue khoe d~c bi~t, nh6m lam vi~c dn phai nh?n thue r~ng vi~c Hnh hi~u qua m9t each th?t chinh xac thubng la khong lam duge, va chi co thS u6e tinh tuang d6i. Di~u co the rAt b6 ich la chUng ta nen xae dinh ra diSm gQi la e6 hi~u qua nh~t va di~m it hi~u qua nh~t, va danh gi~ tinh hi~u qua cac can thi~p b~ng cach so sanh InQt·cach tuang dBi hi~u qua eua eac can thi~p d6 v6i eac m6c di6m eao nh~t va th~p nh~t. Vi dv vaecin phong cac b~nh truy~n nhiSm co hi~u qua cao nh~t, trong khi d6 tiem vaecin d~ phong viem kh6p thi hi~u qua (luge xac dinh Ia th~p han. V 6i Y ni~m nay tinh hi~u qua eua chuang trinh c~nthi~p co the duc;YCcho diem thea each u6c tinh sau day: 14
15. Hieu Qua ciia cac e:iaiphap can thi~p Thangtli€m R§t hi~u qua 9; 10 Hieu qua til 80% d@n100%( Vi du tiem chitn)!) . . ._ - Hi~u qua. 7; 8 ,.-.-_-. ~;bt • tte« qua tir 60% din cdn 80% Tuang dJi HifU qua 5; 6 Hieu qua tir 40% din cdn 60% - - - -~ _. - Tuong d6i it hi~u qua 3; 4 nu« qua tir 20% din cdn 40% Hi~u qua r§t th§p 1; 2 Hieu qua chi dC;lt5% din cdn 20% H~u nhtr kh6ng co hi~u qua 0 1.3.4. Caeyiu ta khdc . Khi cac van d~ sire khoe da diroc cho diem v~ pham vi tinh nghiern trong va hieu qua cac bien phap can thi~p thi k~t qua do phai k~t hop voi cac m~t khac d€ danh gia do la: + Tinh phu h9P vaichuc nang nhiem v~ duoc giao (P) + Kinh Ii hi tdc di)ng niu khiing. co can thi?p (K) + chip nhdn cua cong d6ng va nhom dich (C) ? + Ngu6n hie (N) + Ludt phdp (L) "PKCNL" la mQtnhom cac yeu t6, cae y~u t6 nay tuy.no khong lien quan mQt each tn,rc ti@pv6'i van d~ suc.khoe nhung no anh huang IOn trong vi~c quy@tdirih d~n giai quy~t van de nen co anh hUOngrit .16'nden ;i~c inQt·vin de suc khoe nao do co duQ'cUti tien hay khong. 15
16. '. . P - Phil hQP: vAn da sire khoe do co n~m trong pham vi chirc nang nhiem vu cua t6 chirc ducc giao hay khong? K - Kinh t~: VAnd~ co lien quan nhieu .dSnkinh tS hay khong, n~u nhu vAnd~ khong diroc giai quyet thi h~u qua kinh tS nhu thS ii~o? " ~, , -. . . • ',:: : ::'~.:;':,J'-:~~~"':.,-.'~;.; C - chip nh~n'dU'Cfc:CQngd6ng va nh6m quful th~ dich se chap nhan chuong . trinh can thiep van de nay chir? N Ngu8n l,!~: Co nguon hrc cAnthikd~ tlnrc hien chuang trinh can thiep? r , L - Lu~t phap: OlC lu~t phap, chinh sach, quy che., c6 cho phep ap dung cac giai phap can thiep d~ giai quyet vAnde hay khong? Cac vAnde cua PCKNL n~u co m~t cau traloi la "khong", thi v~n d~ sire khoe se bi loai bo khong cAnphai xac dinh l.ru tien nfra, trir khi cau hoi dugc tra Uri"khong" . d6 co th~ dugc xem xet kY va sua d6i l~i, khi d6 vfut de suc khoe d6 m&iduQ'cti~p t\lC dua vao quy trinh xac dinh va phan lo~i uu tien. Di~u quan tr9ng cAn nh& hi nhfrng suy lu~ trong vi~c quy~t dinh thang di~m cOOgla nhUng suy lu~ t6t duQ'csu d\lllg khi cac yeu cAuve m~t phap lu~t ho~c st,rphan M ngu6n It,rccho phep chUngta tiSn hanh canthi~p d6i v&icac d6i tugngm\lc tieu. Vi~c cho di~m - phan muc dQth~t la kho khan. De vi~c lam nay dugc chinh xac ho~c tuang d6i chinh xac cAnc6 dAydu cac thong tin cAnthiSt, va phai dugc thao lu~n kY trong nhUng nhom - nhUng nguai lien quan. Sau khi da:cho diem x~p x€p van de co s6 di~m tu cao d~n th~p d~ co bang thu tt,r dung cho xem xet quySt dinh ch9n ~Ande can thi~p. 1.3.5. Xit dUYft, Iva ehpn ki hpaeh U'Utien: . - - IJai vOi van oJy tl- sue khoe: D~ co' nhUng kS ho~ch y.tS - st:Cckhoe dugc uu tien, thi t6t nh~t phai d\l'a tren nhUng v~n de suc khoe uu tien d~ duQ'ch;rach9n. Tren cO'so d6 cho phat trien thanh kS ho~ch, ho~c nhUng kS ho~ch IJai vbi nhimg van oJ khae: Oic van de, ho~t dQng khac trong nganh nhu: dao t~o, xay d\l'ilg cO'ban, trang thiSt bi, phat tri~n nhan l\l'c, nghien Clru khoa h9C thi duong nhien v&nphai It,rach9n uu tien. Vi~c h,rach9n chu ySu dt,ravao: 16 I.
17. + Chinh' sach va k~ hoach cua Nha mroc lien quan + Chu chuong, chien hroc, k~ hoach cua nganh y te + Nhu c§u cdp thiet + Hieu qua clia'd§u ttl k~ho~ch + Kha nang nguen hrc cua Nha mroc (Trung uong, dia plnrong) + Kha nang nguon lire cua nganh • + Thirc trang cua co sa xin k~ hoach + Cac d6i nrong diroc huang 19i do k€ hoach, dl,i'an mang lai + Can d6i gitra dap ung hien tai va cho phat tri~n , , + Can d6i phd c~p va chuyen sau, Tuy tirng linh vue cu th€, di~u kien cu th€ rna nhiing nguoi lanh dao, cac nha quan ly, cac nha hoach dinh k~ hoach, nhtrng nguoi duyet k~ hoach dira ra nhtmg tieu chi khoa hoc, sit hop, khach quan .dS phatI tich, .xet ch<jn. Day la vi~c lam rfit kh6. Khong it ke hQach tieu t6n nhi~u ti~n, nhieu cong suc, nhieu thai gian, nhung rfit it hi~u quit Tranh dua ra cac quy€t dillh iga chQn Uti 'tien rna thi~u thong tin, thiSu co sa khoa hQC,lam ang chimg, chu quan, khong va tu Xac dinh U'U tieD - 1 ,!i Hi~mJI-101 v"<an dl.e sue, kh oe"? Ca DhaD Nhom • 9 oJ .'. '. AO • :J J- Cj ) . 1- f4 clo ~~ tt !"1 5- 17 ~ ~ - _\ ' C· .\j\/ L{j 01- fzl/J J c/ riQ~l \:q CY ItO:) q
18. XAcdjnh U'U tien - 2 Tinh nghiem trQng cua v§n di (B) -'_", .' . ··c.· Diim (1 - 10) Vin di sue khoe CA nhan Nh6m ~ .' , ~ ~ ¥ T- ~ 1 'S- ., 2__ J - \J If XAcdjnh U'U tien - 3 Hieu qua ciia can thiep ( C ) Di~m (1-10) V,(an d"e SU'C• khnoe? CA nhan Nh6m '1 '7 ,rjJ 'f :;1- )_" bf ~~ it i- 18