Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Đại học - Bệnh lý và vật lý triệu bệnh thần kinh cơ - Vật lý trị liệu. Phục hồi chức năng tai biến mạch máu não

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Đại học - Bệnh lý và vật lý triệu bệnh thần kinh cơ - Vật lý trị liệu. Phục hồi chức năng tai biến mạch máu não

1. BAI 18: V~ T LY TRJ LI:¢U - PlIVe Hen cmrc NANG TAl BIEN ~eH MAu NAO I. MVCTIEU Sau khi hoc xong sinh vien co kha nang trinh bay: 1.Nguyen nhan, trieu chimg lam sang tAcmach mau nao va va mach mau nao. 2. TiSn trien cua tai bien mach mau nao. 3. Muc dich, phirong phap PHCN giai doan dQt quy, giai doan li~t mem, giai doan liet cirng cua benh tai bien mach man nao. II. NOI DUNG 1. D~i currng Tai bien mach mau nao la .tBnthirong nao, mang nao xay ra dQt ngQt do va mach, t~c mach cua mach mau nao, Tai bien mach mau nao thirong gay liet mra ngiroi d6i ben. 2. Nguyen nhan 2.1. Tiic mlJch Do xo vira va co cirng dQng mach la nguyen nhan quan trong nhat thirong g~p 6 dQng mach nao gifra, dQng mach canh trong, mang xo vua b6i d~p len thanh d9ng m~ch lam dQng m~ch h~p l~i gay lien kSt tiSu c~u va h6ng c~u t~o C\lC mau dong, dftn dSn t~c m~ch ho~c do mang xa vua di chuySn dSn dQng m~ch lam cho dQng m~ch h~p va gay t~c. . Do cljc huySt kh6i ho~c do b{mg hai xUelthi~n khi tiem truySn, cac C\lC huySt kh6i g~p trong cac b~nh vS van tim nhu h~p van 2 la, sui van tim. 2.2. VOmlJch mtiu: (xu~t huySt na.) - M~ch mau va ~ mau tran ra ngoai - Do cao huySt ap - Do xa vua dQng m~ch - B~nh ua chay mau cling co thS gay xUelthuYSt nao nhu b~nh b~ch c~u celp, b~nh Hemoglobin, xUelthuySt giam b~ch c~u b~nh SchOlein Henock. 143
2. 3. Tri~u cluing Hlm sang 3.1. Tiic mach. mdu nilo - 3.1.1. Giai doan khai phdt - Trieu chirng xu§.t hien tu tir qua nhieu nam. _ Chu ySu benh nhan th§.y nhirc d§.u, hoa mat chong mat, co thS co cam giac di cam thoang qua. - Giam van dong chan tay, chan tay gio len kho khan nguong nghiu. _ R6i loan cam giac a tay chan ben liet: ngon tay, ngon chan te te nhu kien bo hoac dau nhu kim cham. - Noi kho hoac noi ngong. 3.1.2. Giai doan liet * Day liz biiu hien cua liet thdn kinh trung uong giai doan sam. - Giai doan d§.u liet mem sau do chuyen sang li~t cirng, _ BiSu hien li~t mra nguoi, chan tay khong cir dong tv chu diroc. _ Tinh chat liet: liet d6ng dSu nhung khong hoan toan, mat va chi tren liet troi han. * Chi tren: li~t chu ySu nhom ca du6i: ca ban tay, ngon tay. * Chi dubi : li~t chu ySu nhom ca gfrp. - R6i lO'ilny thuc: co thS hon me nhy, hoi gQi u a. - R6i lO'ilncam giac: c§.u veo khong biSt dau. - R6i lO'ilnphan x~: phfm x~ gan xuang tang, truang l\fc ca tang. - R6i lO'ilntinh th§.n: tinh tinh thay d6i, cuai noi vo duyen ca. 3.1.3. Giai aot;ln lui b¢nh - Tri~u chUng lam sang giam d§.n. - DS l'ili di chUng: li~t nua nguai, r6i IO'ilnth§.n kinh, r6i lo~n tinh th§.n. 3.2. va mfJch mau 'nilo - Va m~ch mail nao, xay ra khi mali thoat khoi dQng m~ch chay van nhu mo nao. - Va m~ch mau nao xay ra dQt ngQt va n~ng, b~nh nhan thuang hon me ngay tiT d§.u. 3.2.1. Nguyen nhan viz yiu t6 thuq,n 19'i 144
3. a) Nguyen nhdn: + Tang huyet ap + Di dang mach mau nao (u mach, phong dQng mach) b) Yiu t6 thudn lai: - Sinh hoat co thS khong diSu dQ - Sinh boat v~t chfit qua mire (an uong qua- no say) - Lao dQng tri oc g~ng' sire - Tinh th~n cang thang 3.2.2. Vi tri va mach: va mach vung bao trong, nhan xam trung irong thuy nao, nao gitra, tiSu nao, 3.2.3. Tri¢u chtmg - Sau gAng sire dot ng_Qtbenh nhan thfiy hoa mAt chong mat. nlnrc d~u dfr d6i vungtran. zav va 2 ben thai duonz kern theo non mira, m~t tai, sau vai phut co th@ di vao hon me. - Benh nhan khong dap irng voi kich thich y thirc mat, hoi goi khong tra loi, cfiu veo khong dau. - Co r6i loan th~n kinh: liet mra nguoi, khong v~n donz tu chu tay chan dugc, ban chan xoay ngoai. - R6i lo~n co tron: (lai ia khong t\l chu. - R6i lo~n phful x~: phan x~ goo xuang. mfit, phan x~ Babin Ski duong tinh~ toan than mSm nhiln. - R6i lo~n th~n kinh,' th\lc v~t: m~ch ch~m~. huy~t ap tang, mat tim tai, nhi~t dQ giam. - R6i loan nhip th6: co cac kiSu tho Kussmaul Cheyne Stokes (can ngimg tho, kho tho). - R6i lo~ tim m~ch _, - Co biSu hi~n co giat chan tav - Li~t th~n kinh - N~u b~nh giam se dS l~i di chUng n~ng nS: li~t nira ngum, r6i lo~n v~n m~ch, r6i lo~n cam giac, r6i lo~n ngon ngfr, r6i lo~n tinh th~, hanh vi tac phong. 4. Ti~n tri~n: sau tai biSn thuang co 2 giai do~n: 4.1. Giai i10an. liet. mJm: keo dai tiI sau khi bi. tai bi~n d~n 2 - 3 tu~n sau: 145
4. 4.1.1.48 giad6u i-Benh nhan hon me sau. .2- M~t tai nhot. 3 - R6i loan nhip tho kieu Cheyne Stokes. 4- .; Tim d~p ySu, nhip khong dSu, mach cham khong b~t ducc. f -S6t cao 40DC - 41DC • ~ - Huyet ap giam, phan xa nuot giam, d6ng tlr gian, phan xa giam manh, ?- - Phan xa Babin Ski dirong tinh, 4.1.2. Hai tudn tiJp thea: trieu clurng lam sang giam dan, co thS chay mau tai phM,., co kh6i mau t\1noi so, co hQi clnrng tang ap lvc SQ nao, - Nhiem khuan tai phoi do u dong dich tai phoi. - NhiSm khuan duong tiSt nieu do thong dai. - Loet do de ep. 4.1.3. Tit tudn thtr 4 tra iii: nSu song dS lai di chimg nang nS: liet mra nguoi, r6i loan tam than, tri tu~ giam, dQng kinh, Parkinson. 4.2. Giai doan lift ctsng TiSn triSn ngay sau giai doan liet mem v6i tri~u chUng: - Tang truang lvc ca, phan x~ gan xuang tang. - TiSn triSn dSn 1 muc dQ nh~t dinh se tc;tora co cUng ca kh6p, day ch§ng. 5. Di~utr! 5.1. Nguyen tac iliJu tri - H6i suc toan di~n - Dam bao luu thong duang he h~p, tu~n hoa~ - Theo d6i tiSn triSn cua b~nh. - Phong biSn chUng - PHCN v~n dQng, ho h~p, tu~n hoan. 5.2. DiJu tri nguyen nhlin - NSu cao huYSt ap, cho b~nh nhan u6ng thu6c hc;thuYSt ap. - NSu xa Vlia dQng mc;tch ~ u6ng thu6c ch6ng xa vfra dQng mc;tch ho~c thu6c giam ma mau. 146
5. - DiSu tri cac benh mau kho dong, benh gay chay mau, - DiSu tri thuoc tieu C\lChuyet kh6i - Han chS bong hoi khi tiem truyen. - DiSu tri cac benh van tim, r6i loan tim mach. 5.3. IJiiu tri tri?u chtmg Thong duong ho hfrp - Hut dam dai lien tuc ._ - D~t tu thS Fowler nfun dftu nghieng sang 1 ben - Cho benh nhan tho oxy. 'Tim mach: cho thuoc ha huyet ap, gitr huyet ap 6n dinh, thuoc tro tim mach. Chong r6i loan thftn kinh thuc v~t, diSu hoa than nhiet, chong phil nao, can bing mroc va di~n giai cho benh nhan, cung cfrP dinh dtrong dfty dil (truyen dich.an qua 6ng thong), chong nhiem khuan duong ho hfrp va dirong tiSt nieu, diSu tri cac can dQng kinh co th~ xay ra. 6. Ph\lc hBi clurc nang 6.1. M,!c dfch PHCN - Giup hQ thich nghi vai di chUng con l~i. - Giup b~nh nhan lam nghS Cllho~c hQc 1 nghS mai - Giup b~nh nhan sir d\lng thanh th~o cac d\lng C\l trQ' giup - 'Giup b~nh nhan t\I dQc l~p di chuy~n til' noi nay sang noi khac. - Giup b~nh nhan tv sinh ho~t hang ngay , - Giup b~nh nhan t~p luy~n ch6ng teo co, cUng khap, biSn d~ng khap. 6.2. Phuung phap PHCN 6.2.1: Nguyen tac PHCN - PHCN sam khi bi li~t - V~n dQng 0 nhiSu tu thS khac nhau: tu thS nim, tu thS ng6i, tu thS dUng, tu thS di - Chi dinh v~n dQng dung tuy thea l\Ic co. 6.2.2. CacphuangphapPHCN 147
6. 6.2.2.'1. PHCN giai doan a9t quy a) Ngdn ngiea biin chtmg b phoi (viem phoi) _ f)~t benh nhan nam d§.u cao 30° so voi m~t giirong nghieng sang 1 ben dS khong hit phai dich khi dich tiSt ra. - Hut dam diii thuong xuyen, - T~p tho nguc (tro giup cac thuy phoi) b) Ngan ngiea loet. - Xoay tro minh thuong xuyen 2hJl§.n - f)~t vong cao su a vung xuong cung, u ngoi dS chong loet - Ke g6i a got chan, mong - Gift kho vung d~ bi loet. c) Ngdn ngua teo co: cirng khop va bien dang khop. * f)~t tu thS nk dung: n~m ngira, d§.u ~inh thang, ben lanh sat tuong. Khop vai: _ Vai hoi giang hoac dang 90° xoay trong hoac giang 90° xoay ngoai - Khuyu hoi gap. Tay: ding tay ngira, c6 tay g~p m~t lung 100-200,ngon tay hoi gap, ngon cai d6i. Chan: hang du6i, g6i g~p 5° - 10°, c6 chan g~p m~t lung (90°) * V~n dQng th\l dQng nh~ nhang chi tren - chi dum. 6.2.2.2. PHCN giat aoc;znli¢t mJm. a) Dq_ttu thi aung: tranh co rut 1/2 nguai _ N~m ngua d§.u minh th~ng, vai hoi gi~ng, khu)ru hoi g~p, c~ng tay ngua, c6 tay g~p m~t lung 20°, ngon hoi g~p, ngon cai d6i. - _ Du6i hang, d6i g~p 5°_ 10°, c6 chan g~p m~t lung. b) Ngan ngua cUng kh6p teo co, biin dc;zngkh6p. _V~n dQng th\l dQng cac kh6p chi li~t (kh6p vai, khu)ru, c6 tay, ban tay, ngon tay). - V~n dQng kh6p hang, g6i c6 chan, ngon chan. _V~ dQng XUO'llgbel vai: nang len, h~ xu6ng, dua ra truac, sau. - V~n dQng chi lanh (chi tren, chi dum). c) Tang cUfmg cam th'{lco thi 148
7. - Kich thich nhe tren da : xoa bop, vuot, va tren da. - Tap b~c' cAu tai giirong: benh nhan nfun ngira, 2 gdi gap, KTV tro giup benh nhan nang hong len khoi m~t giuong va gift hong a vi thS thang bkg, hoac 1 chan duai, 1 chan co nhac mong len. d) PHCN sinh hoat * Lan sang ben lanh . - Benh nhan nim ngira, dung tay lanh nang tay liet d~t len bung • - Dung chan lanh nang chan li~t - Tay lanh giftthanh giuong Ian sang ben lanh, KTV dimg ben canh tro giup, * Lan sang ben liet: - Benh nhan nam ngira, tay lanh nang tay li~t dang va xoay ngoai. - Chan lanh d~t tren chan li~t - Tay lanh gift thanh gitrong Ian sang ben li~t "Phuong phap tr6i len - Benh nhan nam ngira - Chan lanh g~p hong va g~p gdi, tay lanh gift thanh giirong, nang manh ngiroi len tren, * Phuong phap tr6i xuong - Benh nhan nim ngira, chan lanh g~p hong g~p gdi, tay lanh gift thanh giuOng ~n m~nh xudng, 11)tngum xudng * V~n dQng trg giup tay chan li~t bing chinh b~nh nhan. - B~nh nhan nim ngtia, dan ngon tay lanh vao ngon tay li~t, du6i thfutg ra truac, dua 2 tay len dAu,dua 2 tay xudng dQ_cthan minh. * T~p ng6i d~y: • Ng6i khong trg giup: - Ng6i ben lanh: + B~nh nhan nim ngtia + Tay lanh nang tay li~t d~t len b\lng + Ban tay va khuYu tay lanh ~n m~nh xudng giuOng tv ng6i d~y. - Ng6i ben li~t: 149
8. + Benh nhan nim ngira nghieng d§.usang ben li~t + Ban tay va khuyu tay lanh gift thing ~n xuong giuong ~ Ng6i d~y • Ng6i co tro giup: L~y 1 soi day buoc vao cuoi chan giirong, benh nhan c§.md§.uday keo len tv ngoi d~y. • Ng6i bo thong chan ra ngoai thanh giuong: + Benh nhan ng6i tha 2 chan ra ngoai mep giuong chiu sire nang tren 2 mongo + Chuyen trong hrong co thS nr mong lanh sang mong liet + Gift thang bing trong tu th@ngoi. + Lam cac cir dong khop c6, khop vai, khop tay. 6.2.2.3. PHCN giai doan liet cung: (pha va co rut trong li~t mra nguoi) MAu co cirng gip chi tren Tip mAu duBi chi tren + D§.unghieng ben li~t ~ + D§.ugift trung gian + Mat quay sang ben lanh ~ + M~t ngira thing + Xuong ba vai keo ra sau ~ + Xirong ba vai dua ra truac + Dai vai x~ xu6ng dua ra sau ~ + Dai vai nang len va dua ra truac + Khap vai ap xoay trong ~ + Khap vai gi<;lngxoay ngoai + Khuyu tay g~p ~ + Khuyu tay du6i + Cing tay quay sc1p ~ + Cing tay quay ngua + 'C6 tay g~p vS phia long ban ~ + C6 tay du6i tay + Ngon tay g~p khep ~ + Ngon tay du6i va dang. Miu co crrngduBi chi dum Tip miu duBi chi dum + Hong li~t keo len tren ra sau + Hong li~t keo xu6ng duai ra truac + Khap hang du6i, khep va + Khap hang g~p dang va xoay trong xoay ngoai + Khap g6i du6i-khap c6 chan du6i + G6i g~p-khap c6 ch~n g~p + Ngon chan g~p ap + Ngon chan du6i - dang 150
9. + Ban chan nghieng trong + Ban chan xoay ngoai + Than ben liet keo ra sau, ngan + Than ben li~t keo dai ra . so voi ben lanh * T~p v~n dQng tren d~m. - V ~n dQng trong tu th8 ng6i + v~ dQng tro giup khop vai - khop khuyu - khop cd tay - ban tay + T~p l8t tren d~m + Chiu trong hrong tren mong liet va mong lanh - V~n dQng trong tu th8 n~m s~p: + Benh nhan n~m s~p, chiu ap hrc dSu len2 cang' tay ban tay, chiu ap 19c len tay liet, g~p du6i hang, g~p du6i g6i. - Tap quy 4 diSm: + Chuyen trong IUQ'ngco thS nhieu sang ben li~t - Tap quy 2 diem : + Chuyen trong hrong co thS tir d~u g6i lanh sang d~u g6i liet - Tap quy 1 diem: + Chan liet d~t tnroc n8u t~p cho chan li~t chiu trong hrong + Chan lanh d~t duai nSu t~p cho b~nh nhan dUng len. * T~p di: - Di khong g~y: T~p chan li~t vira chiu trQng lugng co thS vir§! thay ddi dQ g~p du6i kh&p , + goi. + ChuySn trQng lugng co thS tir chan lanh sang chan li~t, chuYSn trQng lugng co thS ill chan li~t vS chan lanh thea chiSu ngang. + ChuySn trQng lugng co thS sang chiSu truac sau. - Di co g~y: + Di tir xe Hin sang thanh song song + Di trong thanh song song + Di ngoai thanh song song * T~p len xu6ng c~u thang: dung g~y len xu6ng c~u thang 151
10. * T~p chirc nang ban tay: t~p nk rna ban tay, t~p cudQng ngon tay, t~p cfun - nhat v~t to, nho, 6.2.2.4. PHCN giai doan di chtmg. + Khuyen khich benh nhan tv v~ dQng chi tiSt . . + Khuyen khich benh nhan sir dung chan tay liet nhieu hon + Dung tay lanh tro giup tay li~t trong sinh hoat an uong, di giay dep, mac • quan ao, di v~ sinh hang ngay, + Dong vien benh nhan dS thich nghi voi cuoc song moi + Huang nghiep cho benh nhan nSu con tre. * Quy trinh PHCN: Tieu ehuin TT Cac bmrc thuc hanh Y nghia danh gia Giai doan dQt quy 1 Dong vien GT tiep xuc BN va gia dinh Cling hop tac voi KTV 2 D~t tu thS nam dung: Ngan ngira biSn Dung dang khop kY thuat - Nam ngira thang tren giuong cirng. Vai hoi dang, Khuy-u tay hO'ig~p, cing 0 0 tay ngua, c6 tay g~p m~t lung 10 - 20 - Chi dum: hang du6i, goi g~p 5 - 10° c6 chan g~p m~t lung. 3 Xoay tra minh 2hJ Ian Chong 10et 4 Lan l~t ben lanh, ben li~t Chong 10et - t:;10 cam giac 5 V~n dQng th\l dQng chi tren, chi duai Duy tri tam v~ ben li~t. dQngkhap, ch6ng clIng khap teo cO' 152
11. 6 T~p tho bung Tang dung tich ph6i 7 T~p tho nguc Ngan ngira benh chimg phei PHCN giai doan li~t m~m 8 D~t tu the dung Chong bien dang khap 9 T~p bac cau va kich thich nhe tren da Tang cam giac 10 T~p Ian l~t 11 T~p troi len, tut xuong 12 V~n dQngthu dQng chan tay li~t Ngan ngira teo co cirng khop 13 T~p ngoi khong c6 tro giup . PHCN sinh heat Giai doan liet cirng 14 V~n dQngtay chan: trong nr the ngoi PHCN Dung sinh heat kY thuat - Kh6p vai, khuyu, co tay, ng6n tay - Kh6p hang goi 15 V~n dQngtay chan trong nr the nam sap - Chiu ap hrc tren 2 ding tay, g~p du6i hang g6i ,. 16 T~p quy 4 diem, 2 diem, 1 diem 17 Tap di co g~y, t~p di khong g~y PHCN sinh hoat 18 T~p len xuong cau thang 19 T~p chirc nang ban tay 153