Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Cao đẳng - Bệnh lý và vật lý trị liệu bệnh thần kinh cơ - Vật lý trị liệu trẻ tự kỷ

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Phục hồi chức năng Cao đẳng - Bệnh lý và vật lý trị liệu bệnh thần kinh cơ - Vật lý trị liệu trẻ tự kỷ

1. BAI 9: VAT LY TRI LIEU TRE TUKY .' . . I. MVCTIEU 1. Trinh bay diroc dinh nghia, nguyen nhan, phan 10;;1ibenhtir ky 2. Trinh bay duoc trieu chirng Himsang cua benh tv kY 3. Trinh bay duoc nQi dung can thiep som cho tre tv ky II. N(n DUNG 1. Binh nghia TV kY la mot hQi chtrng r6i 10;;1nphat trien Ian toa (1 tre em, bao g6m nhtmg khiem khuyet nang nS vS kha nang tirong tac xii hoi, giao tiSp va nhfrng quan tam, hoat dQng bo hep, dinh hinh. Tre tv ky diSn hinh co thS bi r6i 10;;1nnhieu kY nang phat trien nhir: TV cham soc, ngon ngtt, giao tiSp ling xu, quan h~ xii hoi, hanh vi, cam xuc, tri tue 2. Nguyen nhan NgU'Oita chia cac nguyen nhan ra lam hai nh6m chinh 2.1. Cac nguyen nhan say ra truce khi sinh Bao gom me bi s6t phat ban (Rubella), soi trong khi mang thai hoac mac cac benh vS chuyen hoa nhir dai thao dirong, nhiem dQc thai nghen n~ng khong dugc diSu trioM~ dung thu6c c46ng dQng kinh khi mang thai la ySu t6 nguy co cao gay tv Icy (1 tre. 2.2. Nguyen nhan sau khi sinh Tre bi nhiSm trung th~n kinh, d~c bi~t sau khi bi viem niio. Cac tac nhan tir rnoi truemg s6ng nhu nhiSm dQc kim lo~i n~ng, nhiSm x~ va mQt s6 tac nhan khac co anh huang too t~n s6 mAccua b~nh. 2.3. B~nh do gen di truy~n d h~u hSt nhfrng nguai bi tv kY, ySu t6 ~i truySn dong vai tro chu ch6t. Nguai ta dii tim th~y nhiSu gen lien quan nhu: Cac gen tren c~p nhiSm sActhS s6 2, 7, 16 va 19. DQtbiSn gen cling di kern v&itv kY, d~c bi~t cua c~p nhiSm sActhS 15, 68
2. va lien quan dSn hQi chirng "nhiem s~c thS X gay". Tuy nhien cac nha khoa hoc chua tim th~y gen benh co lien quan true tiSp voi tu ky. Phat hi~n som t\f kY Sang IQcphat tri~n bing cac dAu hi~u Tre co b] thi~u cac hanh vi di~n hinh nhm - BiSt khoe - M~t nhin linh hoat, phu hop - BiSt thS hien net m~t ~m ap, vui strong - Quay lai khi diroc goi ten - Chia se m6i quan tam/thlch thu . - Ph6i hop cac ley nang giao tiSp khong Uri Va cac dAu hi~u bAt thuirng sau - ThS hien cac hanh vi b~t thirong - . Cac cir dQng l~p lai voi d6 v~t - Cir dQnghoac tu thS l~p lai cua co thS Co 5 dAu hi~u bao dQng tre b] t\f kY (vi~n ham lam than kinh hQCciia My) - Khong bi bo, khong biSt dung cli chi, d~u luc van khoang 12 thang - Khong biSt noi tir dan luc 16 thang - Khong biSt dap l~i khi du<}cgQiten - Khong t\l noi du<}ccau co hai tir luc 24 thang - M~t ley nang ngon ngu ho~c xa hQiva,ob~t Icy dQtu6i nao 3. Phan lo~i Theo phan lo~i cua HQi Tam th~n My, co 5 chUng thuQc nhom cac r6i lo~i phcittriSn Ian toa kiSu t\l kY, bao g6m: - HQi chUng Asperger .ChUngt\l kY diSn hinh HQi chUng Rett - HQi chUng thoai triSn & tre em Cac r6i lo~ phat triSn khong d~c hi~u khac 3.1. HQi chUng asperger 69
3. Duoc th~y thuoc nhi khoa nguoi uc ten la Hans .Asperger mo ta d~u tien vao nam 1944. T~n sufit g~p vao khoan 1 tren 250 tre. Ngiroi IOn va tre em bi hQi chirng nay tlnrong co nang hIc tn tu~ tuang d6i binh thuong nhung co mot s6 diSm -::""'" _., ,- d~c trung sau: Khi~m khuy~t v~quan h~ xi hqi _- Kern vS kha nang kSt ban so voi cac tre cung tu6i khac Str dung cac kY nang khong loi kern, chang han: nhin bAng mat, thS hien bang net mat, ngon ngtr co thS dS kiem soat giao tiSp xa hQi Thien S\1'giao luu vS xa hoi, tinh cam va thau cam Mfit kha nang nhan biSt vS nhtrng am chi, quy iroc xa hoi, Khi~m khuyet cac Icy nang giao ti~p tinh t~ Loi noi cua tre luu 10M nhung co kho khan vS hQi thoai nhu: nQi dung cirng nh~c, mo ph~in, ngfr di~u khong binh thuang va co xu huang hiSu theo nghTa den cua thong di~p khi giao tiSp. M3i quan tam h~n ch~ _ Co nhfrng quan tam d~c bi~t, bfit thuang vS cuang dQ va S\1't~p trung - Co uu thS cac cu dQng dinh hinh va c6 dinh _ Ben c~nh nhung dfiu hi~u diSn hinh do, co mQt s6 biSu hi~n khac thuang g~p nhu: chan tay V\lng vS, thu~n tay trai, nh~y cam vai am thanh, sa ch~m. ThiSu nien ho~c nguai IOn bi chUng nay thuang kern trong vi~c phan b6 thm gian, trong vi~c thS hi~n y nghT va lai noi. HQ cling co kho khan trong kiSm soat va thS hi~n cam xuc cua minh. 3.2. Hqi chUng Rett HQi chUng Rett la mQt trong 5 truang hQ'P r6i lo~n phitt triSn, kha hiSm g~p va chi. thfiy a tre gaL T~n su~t g~p la 1 tren 10,000 - 15,000 tre. Tre co mQt thm kY phat triSn g~n nhu binh thuang a dQ tu6i 6- 18 thang. Sau do xufit hi~n cac tri~u chung thoai triSn va khac bi~t hoan toan vai t\1'leY. Nao va d~u tre khong phat triSn nfra. Tre bi ch~m phat triSn vS m~t xa hQi va tn tu~ ngay cang n~ng. Tre khong dap ung l~i vai cha mt; va quay lung l~i vai tiSp xuc xa hQi. Tre dang noi se d~n khong noi duQ'c. Tre di l~i kern thang' bAng, tay tra nen khong su d\lng duQ'c nua va thuemg co nhfrng cu dQng dinh hinh nhu: Xo~ v~n, v6 d~p tay Tre bi hQi chUng Rett hay bi co gi~t va thuang g~p hi~n tuqng thu dam. Nhfrng nghien cUu vS di truySn cho th~y dQt biSn chu6i gen dan co thS gay ra hQi chUng Rett. Hqi chUng Rett co khac bi~t IOnso vOi tv Icy: Thoai triSn ca ngon ngfr va v~n dQng, tn tu~ ch~m n~ng. Trong khi tre bi tlJ leY khong bi r6i lo~n v~n dQng, tn tu~ 70
4. phat trien kha binh tlnrong. Tre bi chimg Rett tlnrong nhin cham cham trong khi tre tv ky liSc m~t nhin rit kern. Tre bi tv kY cling co cac hanh vi dinh hinh nhung nhfmg cu .dQngdo phirc tap va da dang, it khi ca hai tay thu vS dirong gifra (con trong hQi chimg Rett lai thirong thiy). 3.3. H9i chUng thoai tri~n i1 tre em • Co rit it tre em bi tv kY diroc chAn doan la hQi chimg mit hoa nhap, Qua nhieu cuoc diSu tra, nguoi ta thiy chi co khoang 2/100000 tre bi m~c clurng nay. Thong thirong tre phat trien vS giao tiSp va xii hQi h~u nhu binh thirong cho toi 3-4 tu6i. Giai doan phat trien binh thirong kha dai r6i moi bi thoai trien giup phan biet hQi clnrng bit hoa nhap voi hQi chUng Rett. Tre bi chung nay khac so vm tv kY "kinh diSn" a chB bi khiSm khuySt n?ng vS v~ dQng, giao tiSp va yS quan h~ xii hQi. Khac vm tv kY, tre bi mit ngon ngfr n?ng, kern vS Icy nang xii hQi va vui chm. Ben c~nh do, tre con bi mit kiSm soitt d~i tiSu ti~n, dQng kinh va ch~m phitt triSn tri tu~ n?ng. 3.4. Rai lo~n phat tri~n Ian toa khong d~c hi~u khac Day la nhom cac r6i lo~n phat triSn Ian toa khong d?c hi~u, bao g6m tit ca nhiing truang hgp khong phai nhiing b~nh 1:9"dii neu tren. Tre cling bi r6i lo~n vS tuong tac xii hQi, giao tiSp va hanh vi. Cac tieu chi d~ nh~n bi~t gAm - KhiSm khuySt cua mQt trong ba Icy nang tren qua "nhy" dS chAn doan nhung qua n?ng dS xSp van b~nh 1:9"nhy hon (dugc coi la tv kY nhy) Tu6i xuit hi~n sau 30 thang La sv xSp lo~i nhit thai khi cac d~u hi~u quySt djnh nhu thai diSm xu~t hi~n, cac khiSm khuySt giao tiSp xii hQi dSu ggi y mQt d~ng tan t~t:khac nhu: lo~n th~n, lo~n ngfr nghia va su d\lng ngon ngfr Ty I~ g~p cua tv ki d h~u hSt mQi nm tren thS gim, cac th6ng ke dSu cho th~y tY I~ tre m~c chUng tv kY gia tang mQt cach dang kS. Th~m chi co tac giii con gQido la mQt b~nh dich. Ch~ng h~n a My, nhfrng nam 80 cua thS kY truac, ngum ta th6ng ke dugc s6 tre m~c tv kY chi chiSm tY l~ 112000 tre. Nhung hi~n nay .tY I~ nay tir 11500 dSn 11166 tre, tang 1204%. Day th~t svla sv gia tang qua 100 sau 2 th~p kYo Th6ng ke cua Anh cling cho th~y tinh canb tuqng tv, van khoang 11150 tre. 4. Tieu chuin X3C dinh tre bi tv Icy 71
5. Viec xac dinh tre co bi tv Icy hay khong diroc chuyen gia Ngon ngtr tri lieu, chuyen gia Tam thAn Nhi va Tam ly thuc hien, Dira vao tr~c nghiem DSM-IV cua My nam 1994. MQt tre se diroc ch~n doan hi tv leY khi co it nh~t 6 d~u hieu tir muc (I)(II)(III) trong do it nhfit co 2 dfiu hieu tir muc (1), 1 d~u hieu tir muc (II) va 1 dfiu hieu tir muctlll). (I). Khi~m khuy~t v~ chAt lU"Q'ngquan h~ xi hQico it nhfit 2 dfiu hieu KhiSm khuyet ve kY nang giao tiSp khong loi Quan h~ ban be kern so voi tre cling dQ tu6i ThiSu chia se quan tam thich thu Thieu quan h~ xii hQi hoac thS hien tinh dim (II) Khi~m khuyet chAt hrQ'llggiao ti~p co it nhfit 1 dfiu hieu _ Cham hoac khong phat trien kY nang noi so voi tu6i (nSu tre noi duQ'c thi co khiSm khuySt ve khai xuang va duy tri hQi tho~i) _ Sir d\lng ngon ngu trung l~p, d~p khuon ho~c ngon ngu l~p di _ ThiSu kY nang chO'i da d~ng, gia va, b~t chuac mang tinh xii hQi phli hQ'P vai ? tuoi (III) Co hanh vi bAt thU"imgco it nhfit 1 dfiu hi~u _ Co m6i b~n tam bao trum, thich thu mang tinh dinh hinh b~t thuang ca ve cuang dQ va dQ t~p trung Bi cu6n hut kh6ng cuang l~i duQ'c b~ng cac cir d9ng, nghi thuc _ Cir dQng chan tay l~p l~i ho~c r~p khuon _ B~n tam dai ding v6i nhUng chi tiSt cua v~t, anh. _ Tre me m~n vai xe d~y, kh6ng chO'i b~t kY d6 v~t nao khac - Tre luon bi cu6n hut nhin len tr~n nha Ch~m hoij.c co r8i lo~n ch.rc nang i:J mQt trong cac linh vt}'csau, xuit hi~n trtro-c3 tuAi: Quan h~ xii hQi - Ngon ngu sir d\lng trong giao tiSp xa hQi Chai mang tinh biSu tuqng ho~c tuang tuqng. Cac r3i lo~n khong dU'Q'cghii thich ro hon b~ng hQi ch.rng Rett hoij.c hQi ch.rng mit hoa nh~p i:J tre em. ChAn dmin phan bi~t 72
6. V6i cac tnrong hop khac thuoc nhom r6i loan phat trien Ian toa V6i cac khuyet t~t phat trien khac 6 tre em: Cl'TI'T, DiSc cam, CPTNN 5. Tri~u chUng 5.1. RBi loan ghic quan ,. NSu nhan thirc cua tre da kha, tre co thS hoc duoc tir nhtrng gi chung nhin th~y, cam th~y ho~c nghe th~y. Hoac ngiroc lai nSu cac thong tin til giac quan bi sai l~ch, nhtrng kinh nghiem v~ thS gioi co thS l~n lQn. Nhi~u tre tv kY co thS hoa hop t6t hoac tham chi co nhay cam dau d6i voi mQt s6 am thanh, loai vai, mui vi. mQt s6 tre khong chiu dung nBi khi quan ao cham vao da. MQt s6 am thanh nhu may hut bui, chuong dien thoai, s~m chap, ngay ca tieng song vB vao bo co the khien tre bit tai va khoc thet len. <) tre tlJ kY, nao thu6ng to ra kho can b~ng cac cam giac cho tuang xUng. MQt s6 tre tlJ kY khong chu y t6i qua l~nh ho~c qua dau, ch~ng h~n co tre tlJ d~p d~u vao c~nh ban lam 16m ben d~u nhung khong co cam giac dau. 5.2. Chim ph at tri~n tri tu~ Nhi~u tre tlJ kY bi ch~m phat trien tri tu~ 6 muc dQ khac nhau. Ngay trong tr~c nghi~m co nhi~u 11nhVlJCtre phat trien binh thu6ng (vi dl,l chep hinh ve), nhung nhi~u'linh VlJCkhac l~i bi ch~m (ch~ng h~n ngon ngfr). 5.3. Co giit Co khoang 114 tre tlJ kY bi dQng kinh. Do la nhiing can co gi~t co tinh chu kY di kern v6i r6i lo~ tri giac. Trong con gi~t, tre hoan toan khong biSt mQi di~u dang xay ra xung quanh. De chfrn doan the dQng kirrh c~n cho tre di kham chuyen khoa th~ kinh va lam di~n nao dB. Nha do rna th~y thu6c co the sir dl,lngcac thu6c ch6ng dQng kinh cho phli hgp. 5.4. Hqi chUng nhi~m sic th~ X gay Day la b~nh ly di truy~n thu6ng g~p trong ch~ phat trien tri tu~. B~nh co ten gay. HQi chUng nay g~p 6 2-5% ngum bi tv kY, C~n tim nhiem s~c thS X trong truang hgp cha m~ tre mu6n co mQt dua con nfra. NSu da co mQt con bi tlJ kY thi nguy co dua tre thu 2 se la 112. 5.5. U XO' thin kinh La b~nh ly di truy~n hiSm g~p v6i cac u lanh trong nao va trong cac co quan co thS. Co 114 tre bi tv kY bi m~c chUng nay. 73
7. 6. Can thi~p som tv Icy Can thiep d6i voi tre hi nr kY la mot chuang trinh can thiep toan dien, lau dai va cfin co su tham gia cua moi thanh vien lien quan d~n tre: Cha my, giao vien va cac chuyen gia. Tre cfin diroc can thiep ill nhieu phuong dien: Cham soc, nuoi duong, day d6, giao due va u6n nan, h6 tro cac ky nang cfiri thiet. 6.1. Di~u tr] thuBe Cac thuBe dung d~ di~u tri trong cac nhem rBi loan sau - M§.t ngu - R6i loan cam giac ngon mieng: m§.t ngon mieng, pham an - TrAm dim - Kern t~p trung, chu s. tang dong - R6i loan luang eire - Lo~nthfin - HQi clurng Tourette (hci clnrng tic) - Dong kinh Cac thay thuoc chuyen khoa tam thAn nhi se can nh~c sir dung khi co chi dinh. Khi tre co nhirng hanh vi kho kiern soat hoac nhirng v§.n dS neu tren cha mt( cAn dua tre dSn kham t~i chuyen khao tam thfin nhi t~i cac vi~n ho~c b~nh vi~n nhi dS duQ'c tu v§.n kip th6i 6.2. Can thi~p bing eh~ dQ an DS chung minh mQt chS dQ an co tac dvng trong diSu tri tv kY cAn phai co cac nghien CUu thir nghi~m khoa hQc. Tuy nhien, mQt s6 bao cao cho th§.y chS dQ an co anh huang dSn k~t qua can thi~p cua tv kYo CO' sa cua vi~c ap dVng ch~ dQ an la quan ni~m: 1) Di Ung thuc an gay tri~u chUng cua b~nh. 2) ThiSu mQt vitamin d~c hi~u ho~c ch§.t khoang co thS gay mQt s6 tri~u chUng cua tv kY. NhiSu cha mt( th§.y cho tre an lila mi, Ilia m~ch~ sua lo~i b6 casein va gluten co thS giam tri~u chung cua tv kYo Nhung co mQt s6 ch§.t b6 sung dinh duang nhu nhom vitamin, ch§.t khming dl1duQ'c dung trong vi~c kiSm soat hanh vi tv h~i cua tre. Vi~c dung vitamin B6 liSu cao, magnesium va DMG (dimethylglycine) dS kiSm soat can kich dQng, cac hanh vi tv h~i. co hi~u qua t6t trong nhiSu truCmg hqp, khi t§.t ca cac thu6c va cac hi~n phap'can thi~p khac khong co k~t qua. (Nghien cUu cua ti~n S1 B. Rimland, San Diego, My nam 2001). 6.3. Giao dy.e hanh vi Hi~n nay, phuong phap Ung dVng Phan tich hanh vi duQ'c ap dVng ph6 bi~n 74
8. tren thS gioi trong viec day hanh vi cho tre tu kYo 'Nguyen t~c cua no la xay dung nhtrng hanh vi co 19i vS mat xii hQi va han chS nhirng hanh vi xau. MQi ley nang cua tre (xii hQi, giao tiSp hoac tir cham soc ) diroc chia thanh nhimg biroc nho d@ day, Cac ley nang nay dii diroc neu trong phan day tre cham phat trien tri tu~. 6.4. Ngon ngfr tr] li~u Day tre- nr kY giao tiSp la mQt trong nhfrng nQi dung quan trong vi giao tiSp la mQttrong nhtrng phtrong tien giup tre bQc lQnhu cAu,han chS dtroc hanh vi xau, giup tang cuong ley nang xii hQi.cua tre. Tuy mire dQphat tri@nvS tri tue, kha nang cua tre rna cac chuyen gia ngon ngfr co th@d~y tre giao tiSp b~ng 1(ri noi, b~ng cll' chi ho~c b~ng hinh ve. Truac hSt kha nang giao tiSp, ngon ngU, cac ley nang giao tiSp khong 1(ri cua tre dugc danh gia. Vi~c huan luy~n ngon ngfr cho tre cling duQ'ctiSn hanh mQt co, mQt chau, hang ngay ho~c cach ngay. 6.5. Can thi~p cae ghic quan HAuhSt tre t\1'kY co van dS vS giac quan, ho~c qua nh~y cam ho~c trO'vrn kich thich tir moi truOng xung quanh. Vi~c tang cuemg nh~n thuc giac quan cua tre chu ySu nh~m van nhiing cam giac: tiSn dinh (vS v~n dQng va thang b~ng), xuc giac (cam giac sa ch~m) va cam thv ban th@(cam giac vS vi tri than th@trong khong gian). Nhfrng kich thich nay duQ'c th\1'chi~n hang ngay van nhiing thai gian nhat dinh, duai d~ng cac dQng tac ve vu6t nht( nhang dQcthen cac phAn than th@cua tre, nhiing bai t~p ho~c cac ho~t dQng chO'i,di cAuthang b~ng, ng6i du Sau mQt thai gian th\1'chi~n cac ho~t dQng nay hAuhSt tre dSu tiSp nh~n kich thich mQt cach dS dang, ho~c thich thu. Kich thich thinh giac HAu hSt tre t\1'Icy- co nh~y cam am thanh rat khac so vai tre binh thuOng. Nhiing chuyengia lam vi~c vrn tre dSu thay tre kha nh~y cam, bi hap d~n, cu3n hut bffi cac am thanh cua chuang trinh quang ca~, ho~c ca nh~c. Ngugc l~i am thanh cua lai noi, ngay ca giQng noi cua mt(, tre cling it d@tam dSn. Vi~c huan luy~n nghe cho tre nhk thay d6i S\1'nh~y cam d3i vai cac am thanh khac nhau cua tre. Chuang trinh can thi~p vS thinh giac g6m nhiing gia nghe nh~c cua tre (khoang nll'a gia m6i ngay, trong vai ba tuAn). NhiSu nghien cUu cho thay nghe nh~c co kha nang cai thi~n t3t kha nang nghe eua tre, h~ chS ho~c lam mat S\1'qua nh~y cam d3i vrn am thanh va giam dugc cac hanh vi xau. Kich thich thi giac van dS thi giac cua tre thuemg lien quan dSn kha nang nhin va quan sat b~ng 75
9. m~t cua tre; t~p trung kern va hay bi phan tan. Ngoai ra, tre cam nhan mau s~c, hinh kh6i cling co S\1'uu tien voi mot s6 kich thich nh~t dinh. Vi vay, tre co thS r~t d~ bi cU6n hut voi cac v~t co mau n6i b~t, do, S?CSo';khong thich, khong chu Y toi nhirng v~t khac, Cam nhan nhin.vat chuyen dQng'cling khac so voi tre binh thuong, nen nhan thirc vS m6i lien h~ giira ban than voi da v~t xung quanh hi han che, Tre . kho "quet anh" va luu giu cac cir dQng trong tri nho; khong co kha nang b~t bong; luon r~t cftn than khi di len ho?c di xuong cAuthang, d~ bi dam b6 van df, dac, hay di nhon got. Viec t~p luyen nhin ket hop v~n dQng trong 1-2 nam voi kinh m~t thau kinh lang tru se giam ho?c chua khoi nhung sai l~chvS nhin cua tre. 6.6. Ho~t dQng tri li~u Tre t\1'kY c~n duQ'cdc;tydS t\1'cham soc: T\1'an u6ng, thay quAn a~, t~m gi?t, giu v~ sinh. Trong dOi s6ng hang ngay, cam giac doi, khat ho?c m~t cua tre khong ro rang, co thS giam ho?c tang qua muc so v6i tre binh thuang. Tre cAn . duQ'cdc;tydS dQc l~p trong mQi hoc;ttdQng. Ben cc;tnhvi~c hu~n luy~n tre tv lam cac hoc;ttdQng hang ngay, mQt s6 kY nang nhu di chuySn, v~n dQng va cac bai t~p chc;ty nhay, thS thao cling r~t cAn thiSt dS tc;tOcho tre nhilng cam nh~n dAy du vS moi truang xung quanh. 6.7. Cai thi~n IS'nang xii hQi MQt trong nhung v~n dS quan trQng cua tre la giao du kSt bc;tnva duy tri tinh bc;tnv6i cac tre em khac cung lap. Tre thuang co xu huang co minh lc;ti,khong t\1' khai dAumQt cau chuy~n ho?c mQt m6i quan h~ bc;tnbe. Len lap tren (c~p 1 ho?c c~p 2 tra len) tre con hay b~t nc;ttcac bc;tn khac cung lap. Tinh bc;tnco thS hc;tnchS S\1'hung hang, b~t nc;ttcua tre. Tre em hay chai v6i nhau vi co cling sa thich: dQc chuy~n tranh, chai may tinh, mua hat ho?c chai bong Vi~c t6 chuc cho tre chai chung vai nhau giup chung co nhiSu ca hQi han dS chia xe. Vi~c cai thi~n cac kY nang xa hQi bao g6m: cai thi~n kY nang nhin, giao tiSp, vui chai, hanh vi ~e giup tre phat triSn mQt cach lOan di~n va hoa nh~p xa hQi. . 6.8.D~ytre vui choi Vui chai IIIcach hQc va tim hiSu thS gi6i cua tre. Nha do rna tre tim hiSu, kham pha duQ'ckha nang cua ban than va nh~n thuc duQ'cm6i lien h~ giua tre va cac ca nhan khac trong gia dinh va cQng d6ng. Thong qua vui chai, tre tc;tOduQ'C m6i quan h~ v6i bc;tnbe, hQc duQ'c cac quy t~c lu~t l~. Nha do tre chuftn bi cho minh nhfrng hiSu biSt va kinh nghi~m cAn thiSt dS bu6c van cUQCs6ng xa hQi. Co thS noi chai IIIqua trinh hQCr~t quan trQng d6i vai tre tru6c tu6i dSn truang. U6i vai tre bi t\1'kY, chai IIIcang co y nghia han vi no giup tre tang cuang duQ'cs\1'cam 76
10. nhan phong phu vS thS gioi xung quanh, cai thien kY nang xa hQi va u6n chinh hanh vi Cha my c~n co nhdn tlnrc d~y du vS viec nay vi chinh cha my co thS bAt d~u h6 tro tre ngay tir khi moi phat hien, luon ben canh tre va hiSu duoc tre nMt. HQc each choi va cling chia xe nhtrng kinh nghiem voi tre thong qua vui choi, cha my se lam thay d6i hfuJcuoc s6ng cua tre, Cling voi vui choi, day tre each cham soc ban than, s6ng mQt each dQc l?p h6 tro tre cac kY nang khac, cha my phai la ch6 dua viing chai cho tre trong nhtrng nam thang tu6i tnroc va khi da dSn tnrong. 6.9. S., tham gia ciia eha me tre Gia dinh, cha my va moi ngiroi than quanh tre la nhiing nguoi quan trong nhAt dS vi~c can thi~p co hi~u qua. D~u tien, nha cha my, rna cac kho khan cua tre dugc phcit hi~n sam, ch~n doan sam. Vi~c cha my tham gia can thi~p sam Ia ySu t6 quySt dinh. Co nhiSu Iy do khiSn cha my dong vai tro quan trQng trong chuang trinh can thi~p sam: giai dOCilntre duai 3 tu6i, vi~c· cho an u6ng, cham soc chiSm h~u hSt khoang thai gian trong hOCiltdQng hang ngay cua tre. TiSp theo, cha my la. nguai thuang xuyen a ben cCilnhtre, mQi kY nang dugc hQc co kha nang ap d\mg thuang xuyen va lien t\lc. MQi dich V\l c~n thiSt d6i vai tre dSu dugc cha my ap d\lng. Chua kS, vi~c ap d\lng sam cac kY nang dCilYtre co thS mang lCilihi~u qua tuy~t vai va dS dang han, so vai vi~c b&td~u can thi~p muQ.n. K~t luin: T\I Icy la mQt nhom cac khuYStt?t vS phat triSn a tre em. Do co nhiSu ky nang phcit triSn bi r6i 10Cilnnen day la mQt dCilngtan t?t n~ng. Tre c~n dugc phat hi~n va can thi~p sam, can thi~p toan di~n, kSt qua hoa nh?p xa hQi se kha quan han. 77