Tài liệu ôn thi vị trí Hình ảnh y học Cao đẳng - Kỹ thuật X-quang có dùng thuốc cản quang - Thuốc cản quang tai biến và cách xử lý

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí Hình ảnh y học Cao đẳng - Kỹ thuật X-quang có dùng thuốc cản quang - Thuốc cản quang tai biến và cách xử lý

1. ~ ? ~ ", ?, THUOC CAN QUANG - TAl BIEN VA CACH XtJLY (Ttur! gian: 4 tiil) Ml)C TU~:U 1. Trinh bay duoc cac loai thudc can quang. 2. Trinh bay duac cdu 1(.10 thu6c can quang colon va khting co Ion. 3. Neu duac sinh ly thu6c can quang. 4. Neu duoc each du phong vaxu Ii' thu6c can quang. 1.I)~I CU'ONG Cung v61 nhfrng ti~n bQ khong ngirng cua nghanh ch~n doan hinh anh, thu6c can quang ngay cang ducc sir dung rong riii nhit la loai tiem mach mau. Do d~c diSm cua : thuoc, hieu qua hinh anh cung v61 cac tac dung khong mong muon luon luon duoc quan tam nghien ciru nham d~t k~t qua t6t nh~t trong ch.1ndoan va di~u tri. Nam 1895 tia X diroc tim ra nhung mai toi nam 1922 tinh ca ngtroi ta moi phat hi~n ra kha nang can quang M ti~t nieu cua mQt s6 mu6i co chua Iodee khi di~u tri b~nh nhan m~c b~nh giang mai b~ng dUOngtinh m~ch. Nam 1929 Swick th~y r~ng co th~ lam UIV nha mot chM don Iodee va tac gift Vonlichtenberg da th1!c hi~n xet nghi~m nay t~i Belin. NAm 1952 xuAt hi~u mQt lo thfun th~u cao han huy~t tuangtir 2-3 l~n. Nguai ta coi do la thu5c can quang co dQ th~m th~u thftp (Low osmolos contrast - LOCM). Cac lo iIii thu6c can quang co dQ th~m th~u cao (High osmolos contrast media - HOeM). Nam 10973 nguai ta tim ra thu6c can quang co chua ba nguyen tir Iodee khong Ion hoa - Amnipaque. lo~i nay co th~ tiem vilo khoang djch nao tU)1duqc nhung hinh imh
2. kh6ng 6n dinh khi bi pha Ioang, Vrri Iopamidol (Ioparniron) kh6ng Ion ho~ cho hinh anh 6n dinh khi pha loang trong dich nao tuy trong ho nay g6m co: - Omnipaque (Iohexol). - Ioversol (optiray). - Iopromide (Ultravist), Nam 1976 xuat hien Hexabrix, la loai trung hop khong Ion hoa, loai nay co d(> tham thau cho tham do mach mau nhung it dung cho chup DIV vi d~t. Vi v~y kh6ng dung trong tham do dich nao tuy, Cac thu6c can quang hien nay thirong dung la: - Baryte: Thuong dung trong chan dean dirong tieu hoa (tlnrc quan, da day, ruot. .). 86i khi duoc pha loang dung trong chup cit lap vi tinh (it dung). - Khi: Thtrong dung ph6i hoptao d6i Quang vi du: Da day, ruot, hien nay it dung. - Niroc: dung trong chup vi tinh c~t lap, trong tham do tieu hoa - Thuoc can Quang co chua Ion tan trong d~u nhu Lipiodeol thuong dung trong tham do cac 16 do, 6 ap xe, tham do Quang mat qua dfut hru Kerh. - Thu6c can quang illdung trong chup c may ti~t ni~u (ni~u db Hnh m<.lchDIV). Thu6c can Quang c6 chua Ion tan trong nuae la lo?i thu6e duQ'c thai tm qua th?il nha do ngum ta co th~ nh~ bi~t duqc cac du truc giai ph~u clla cac bO ph~ c6 d~ dO can quang gi6ng djch nhu gan, lach, tuy" nhu mo th?n, dai b~ th?o, ni~u quan, bang quang. 2. cAu T~O THU6c CAN QUANG Ngum ta chia ra lam 4101;lithu6c can quang chinh tiem duang m1;lchmau: - Thu6c dan phan tir Ion hoa. - Thu6c trung. h9'}Jion hoa. - Thu6c dan phan til khong I,m hoa. - Thu6c trilng hQ'Pkhong Ion hoa. Cae thu6e con l?i duqc phan ehia dl,Ia vao sf:, IUQ'Tlg: - Nh6rn Carboxyl. - Nh6rn Hydroxyl. Va muc d<)th~m thAu Clla chung de phan bi~t. 2.1. cAc THU6c ION HoA Cae thu6e dan phan tir Ion hoa - Thu6c nay co ty l~ giua cac nguyen ttl' Iodee va cae phan tu' trong dung djch la 1,5 vi thS thu6c nay co d<)nhi~m d<)th~m thitu cao. M~t khac veri ty l~ s6 cac nhoI1) Carboxyl va s6 nguyen tir fodee Ia 1/3 nhung no cling gay nhi~m d9C d.t cao. Vi V?y SI,I' dung n~p cua thu6C kern. - Cae thu5c hi¢n nay dung 1ft: + Diatrixoate. 2
3. + Iothalamate. + Ioxithalamate. + Iodeamide. + Metrizoate (Telebrix) 2.2. eAe THu6e KHONG JON HOA - Cac thuec nay eo d hoa chAt cling do khong co nhom Carboxyl rna chi co 9 - 12 nhom Hydroxyl. Dung dich thuoc hAu nhir la dimg truong. CONHR CONHR I R R R 2.2.3. Cac thuBe trung hop Ion hoa - Thu6e nay co ty 1~ cac nguyen -tu Iodee va cac phan tir trong dung djeh 1a 3 nen co dQ nhiSm dQc thfim th~u thip hon lo?i dan pMn tu lodee hoa. Lo?i nay co ty ]~ gifra s6 nhom Cacboxyl vai so nguyen tll' Iodee la 1/6 nen dQ nhiem dQc hoa chftt ciing it hcm lo~i dan phein Ion hoa. Sv dung n?p thu6c cling tot han. Tren chuQt li~u ch~t DL 50 lit 10 - ISg/kg tan n~g. Con thu6c dan phan Ion hoa lj~u eh~t tren chu(>t DL 501ft 5 - 109 dung dich thu6cikg. - Ole thu6c thuQc nhom m\y nhtr: + Ioxaglate. + Herxabrix \'a dung I1:;1P thu6c t6t. Tren chuQt LD 50 la 20 - 25g/kg can n~ng. - Cae thu<\c thuQc nhom nil)' 18 ]odeixanoL lotrolan.
4. Tom lai: Cac thuec can Quang khong Ion hoa co s6 nguyen tir Idee va nhom Hydroxyl cao thi dQ dung nap t6t han. Co Ie nhom Hydroxyl voi bS m~t co chua nhfmg phan nr ua mroc, gill mroc lam giam phan ling cac phan nr protein huyet tuong va co tac dung lam giam ty 1~tac dung phu, lam giam mire dQ tdm trong cua tac dung khong mong r muon. 3. SINH LY THAITRU THu6e CAN QUANG . Sir thai tnr thuoc can Quang qua than la co sa dS tham do bQ may tiSt nieu bfuJg UIV. Khi tiem mot Iuong thuoc can Quang vao tinh mach, thuoc theo h~ thong tuan hoan vao cac buong tim va diroc phan phoi toi cac co quan trong co th~. Thu5c toi than khoang 15 - 30 giay tuy thuoc van t6c dQ tu~n hoan. Binh thuong m6i mot chu trinh tu~ hoan co III 0 hrong thu6c tiem tm th~ va qua trinh lQc, thai tru ban d~u, 9/10 lugng thu6c con l~i se tai cac co quan khac (co gia tri trong thfun do ch\lp CLVI). Cir tiep t\lC nhu v~y mQt chu trinh mm l~i dien ra, ddn ddn thu5c duqc thai trir h€t. Thai gian thai trir ph\l thuQc vao lugng thu6c tiem van va chuc nang th~. - T~i th~ qua trinh thai tru bitt diu bing qua trinh IQca ciu th~, thubc qua thanh cac mao m~ch di van trong khoang bowman tm 6ng th~, t~i 6ng th~ di~n ra qua trinh trai ngugcnhau: + Qua trinh tai h~p th\l cua cac 5ng th?n, la qua trinh chinh va quan tn;mg, thu5c dugc co d~c do nuac bi tai hfrp thu. Qua trinh tai hlip thu cung ph\l thuQc vao lugng nuac trong cO'th~ nen co th~ hi~u duqc t~i sao nen nhin an u6ng van gio trucrc khi lam UIV. Cling nen biSt r~ng vai thu6e can quang chi c~n muc dQ co d~c me)t vai de) da du nhan biSt dugc SlJ can quang cua dUOng ni~u. + Bai ni~u thfun th~u. D6 1ft qua trinh nguqc l~i vo; qua trinh tren. Do thu5c c6 tinh uu truang nen nuac thfun thfru qua thanh 5ng th~ vao bng th~ lam loang n6ng d9 thu5c, qua trinh nay tang len ph\! thuQc van lugng thu6c tiem. Nguai ta thAy rkg khon.g nen vuqt qua 2mllkg (lo~i 70% Iodee) trQng lugng cO'th~. Tu nguang nay tra len S\f can quang h~ tiSt ni~u khong ro han dang k~. V 6i thu&c can quanr co do th~m th~u th~p hi~n tuqng nay coi nhu khong dang ke, do do no co 2 lqi ieh chinh 1ft: + Mire d(>can quang duang ni~u cao han. + SlJ hi~n hinh phia duai ch~m han. D~ danh gia .chuc nang bai ti~t th{m nen can Cll van s\f xuAt hi~n can Quang 0 cac dai nh6 cua th?n.· Htc$ntuqng nay binh thuemg di~n ra trong vong 2 - 3 phut sau khi tiem. Cae dai nho phiti ng~m thu&c diSn ra d6ng thai a ca hai tMn. tHy 1£1d~u hi~u quan trQng de danh gia so sanh chuc nang hai th~n. . Tiep theo S\I xuat hi~nngam thu5c dm quang ducmg bai xuM (dai lan, b~ th~, ni¢u quan, bang Quang). Do thubc can quang thay th~ din nu6c ti~u dan thuin. Muc d9 can quang ro nh~t di~n ra vao phut thu 10- 15. Do luu d{mg cua dai b~ th?fl va nic$uquan (tu 3 - 5 I£n/ phut) nen ta chi th~y tUng do~n ni~u qwin ng~m thu&c. Nen ch\lp nhiSu phim d~ xem toan bo he nieu quan. Sau philt thu 5 bang Quang bat dau ngfun thu6c va dan dan day nen. bang quang sau khi di ti~u phch hoan t01mr6ng, n~u con nu6c tieur t6n du eh(rng t6 co can tro. 4
5. · BIEU HI~N LAM SANG VA CACH XU'TRI DJ (J'NG ruuoc CAN QUANG 4.1. PHAN UNG NHl;: - Trieu chimg: Bu6n non, non cam giac nong bung, ngira hong, ho. - Xu tri: D9ng vien an ui benh nhan, tho oy theo doi chat che, tiern Diazepam nrS _ 10m] tinh mach cham neu benh nhan kich dong nhi~u. 4.2. PHAN UNG D! UNG DA - Trieu chirng: N6i man khu tru vung tiem kern thea ngira hoac kh6ng. - Xu tri: Tuy thea mire dO nang nhe co th~ dung khang Histamin nhom 4 nhu (Dexachlopheramin mot 6ng Smg) Corticoid tiem tinh mach, VD nhir: Depecsolon 6ng 30mg tiem tinh mach. Soludecadron 5rng. .3. PHA.N UNO ToAN THAN NANG Bi~u hi~n bing cac h9i chirng sau day: - HOi chirng toan than: Ban do a mat va toan than, cam giac nghet, so h§i, kich dong, n6i man, ret rW1. :: Xu tri: C6 th~ tiem Corticod tinh mach 20mg. - H9i chirng h6 h~p: Bi~u hien tho nhanh, kho tho, co th~t ph~ quan, can ho rii nroi. Xu tri: + Lam thong dirong tho, tho oxy, d~t b~nh nhan nm tholing mat. + H6 h~p nhan t~o mi~ng - rni~ng, tha may, rna khi quan, xoa bop tim ngoai 16ngng\Ic. - Co bi~u hi~n s6c: B~nh nhan truy' tim m?ch, tim tai, l?nh, toat m6 hoi, nhip tim nhanh, huy~t ap h? Xu tri: H6i phl,lc tu~n hoan b~ng huy~t thanh m~n. ng9t, dllng truang, huy~t tuang (plasma). ea ba h9i chUng nay dung Adrenalin tiem du6i da Img. Tho oxy truy~n huy~t thanh m~, ngot dAng truang. N~u co h9i chimg s5c dung Adrenalin lmg hoa l~n v6i huy~t thanh dimg truang v&i ty 1~ 1/]0 tiem tInh rn~ch. Thea d5i nhlP tim (lo~ tim) co th~ tiem nh~c l?i lin 2 n~u th§y dn thiSt. Cac di~u tJi b6 sung: - H~huy~t ap. Truy~n tinh m~ch ch~m thu6c nhu dopamin, dn thea doi lien t\lC huy~t ap trong khi truy~n. - Acid hoa mau: Truy~n tinh m?ch ngo?i bien dung dich Bicarbonat Natri 42%0 va 84%0 0 tlnh m~ch trung tam. C~n thea d5i can bfu1gki~m toan, di~n giai d6, d~ phong h9 Kali mau. - Thi~u ni~u: Dung Furosemid dUOngtinh m~ch. - Thong bao cho b~nh nhan bi~t nhfrng h9i chUng rna ho m~c, kern thea h6 so chi dful nhfrng thu6c can quang d§ dung va d?ng phan Ung xay ra o~o~phong cho nhiing lfuJ· khfun xet sau. Cau hoi 1U'9'Ilgghi 1. Trinh bay cac lo~i thu6c can quang? 2. Neu duqc sinh ly thai tm thu6c can quang? 3. Hay neu du t~o cac lo?i thu6c can quang co Ion va khong c6 Ion? 5