Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Sức khỏe môi trường thảm họa - Đại cương về tai nạn thương tích

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Sức khỏe môi trường thảm họa - Đại cương về tai nạn thương tích

1. f>AI. CUONG VE TAl NAN. THUONG 'rtca Ml}CT[EU 1. Trinh bay duoc khai niem va phan loai tai nan thuong tich (TNTT) 2. Mo ta duoc tinh hinh TNTT hien nay 3. Trinh bay chien Iuoc phong chong TNTT NQIDUNG 1. Khai ni~m va phan IO\litai nan thmmg tich Trong nhtrng nam g~n day tAchirc Y t~ th~ gi6i (WHO-2002) da khing dinh tai nan thirong tich la nguyen nhan hang d~u cua ganh nang benh t~t va la vAnd~sirekhoe cQng d6ng nghiem trong tren th~ gioi. Tren th~ gi6i hang nam co 5,5tri~unguoi chet, g~ 100 trieu nguoi tan t~t do TNTI. S6 nguoi bi nh~p vien do TNTT ill 10% d~n 30% tAngs6 benh nhan, Thiet hai tinh hang nghin tY do la My (USD) chiem 5-6% tAngthu nhap quoc dan. Cling v6i SlJ phat trien cua n~n kinh t~ xa hQida keo thea nhieu Iinh VlJC n~n kinh t~ clla xa hQi, da keo thea nhi~u linh VlJC phat tri~n, nhdt la 6 vting dang do thi hoa nhanh phat tri~n cong nghi~p, chuy~n huang n~n kinh t~ sang phat tri~n du lich, dich V\l h~ th6ng giao thong va cac phuong ti~n giao thong tang nhanh, trong khi cO'sa con thi~u th6n, dai s6ng van hoa clla nguai dan con thdp. M~t khac vi~c su d\lfigcac thi~t bi hi~n d~i clla nguai dan trong s{mxudt va sinh ho~t da lam cho tinh hinh TNTT ngay , • _. " t A ~ .}. "L " " 'T'lto. T'T"T' S . t- mIT . cang gta- tang -va =co -8\f tnfty=uOl- Ve ngUY@R.Iluan gaYJa dBLLh -l:f gta .aug ~- khong nhUng 6 nhUng thanh ph6 Ian rna con (]nhfrng vting nong thon. Nganh y t~ (J Vi~t Narn da va dang phai d6i rn~t d~n S\l gia tang d~nrnuc bao dQng clla tinh hinh TNTT. T~i cac nuac dang phat tri~n trong do co Vi~t Narn TNTT la mQt trong nhfrng nguyen nhan chll y~u gay ill vong t~i cae .b.~nhvi~n.Binh quan m6i ngay co khoang 30 nguai ch~t va 70 ngum bi thuong gay tan t~t su6t dm.Trong do, TNGT dung hang d~u, sau do la cac giao thong cQng d6ng d~c bi~t la ngQ dQc,ch~t du6i, b6ng, di~n gi~t hi~n dang la van d~h~tsuc cApbach. H~u h~t cac TNTT d~u co th~ phong tranh duQ'cn~u nhu co SlJ hi~u bi~t va SlJ quan tam clla mQinguai v~ cac y~u t6 nguy cO'gay ra TNTT.Ngay nay vai SlJ ti~n bQ clla khoa h9C ky thu~t trong do co y h9C da co nhfrng vuQt b~c v~ chuyen mon ky thu~t, v~ cac cO'sa y t~. Khi xay ra TNTT n~u dUQ'ch6 trQ',can thi~p dung, nhanh 153
2. ch6ng kip thai se giam diroc cac h~u qua di chirng, tan t~t, ganh nang benh t~t do TNTI' gay ra. 1.1.Khtii ni?m vi tai nen thuung tich Thuat ngtr TNTT diroc xu§t phat til Injury c6 nghia la tAn thirong va h~u qua cua n6 c6 th~ gay thtrong tich. t 1.1.1. Tai nan Tai nan la mQt str ki~n xay ra b§t ngo ngoai y muon, do mQt tac nhan ben ngoai gay nen cac t6n thuong, thuong tich cho CCYth~ v~ th~ ch§t hay tinh thAn cua nan nhan. C6 hai loai tai nan: - Tai nan khong chu y: thtrong khong c6 nguyen nhan ro rang, kh6 c6 th~ doan tnroc duoc nhtr nga, bong, ngQ dQc, ch€t du6i. - Tai nan co chu y: nhu chien tranh, bao hrc, 1\1' tu, bao hanh thuong c6 nguyen nhan va c6 th~ phong tranh diroc, 1.1.2. Thucrng tich Thuong dch la nhUng thuong t6n th\lC th~ tren co th~ nguai do ti€p xuc e§p tinh vai cac ngu6n nang luqng (nang luqng c6 th~ la co hQc, nhi~t, h6a hQc, di~n, ho~c ph6ng x~l ) vai nhUng muc dQ, t6c dQ khac nhau qua nguang chiu d\lllg cua eo th~ - - . ho~c do co th~ thi€u hvt cac y€u t6 co ban eua S\l s6ng (vi dv nhu thi€u 0 xy trong truang hQ'Pdu6i nuac, b6p ngh~t, gilun nhi~t dQ trong moi truang c6ng l~). Thai gian ti€p xuc v6i cac y€u t6 nguy CCYdfut d€n thuong tich thuang r§tngfuI (vai giay, phut). Thuong tich, con gQi la "Chcin thu071g" khong phAi la "Tai nt;m", rna la nhUng S\l ki~n c6 th~ d\l doan truac duqc va phAn Ian c6 th~ phong trcinh duqc, thuong tich gay ra thi~t h~i v~ th~ ch§t va tinh thAn cho mQt ngum nao d6. Nhung tAn thuong do nga, tai n~ 0 to, xe may, nga cay, tai n~ lao dQng dfut d€n bi v€t thuong phfrn m~m chAy mau, bong gan, phil n~, xay xat, g~y, sung, g~y rang, va thung nQi t~ng phAi rnA, ch§n thuong SQnao, bong cac lo~L. Nhfrng tai n~ thuong tich d~ I~i nhUng h~u quA la ch€t ho~c gay thuong tich cAn d€n sg cham s6c cua y t€, phAi nghi hQc ho~c nghi lao dQng ho~c h~n ch€ sinh ho~t binh thuang t6i thi~u 1 ngay mai duQ'c ghi nh~. 154
3. Tir vong do tai nan thuong tich la nhtrng tnrong hop tic vong do nguyen nhan TNTT trong vong 1 thang sau khi TNTT. Thirc ti~n, nhieu khi kho co th~ phan dinh ro rang gitra hai khai niem tai nan va thuong tich cho nen chung ta thuong goi chung la TNTT d~ irng dung va xu tri trong thuc ti€n. 1.2. Phiin IO{licdc tai nan thutmg tich Tai nan thirong tich co th~ duoc phan loai then nhieu each. 1.2.1. Phdn loai thea linh vy-c 1.2.1.1. Tai nan giao thong (TNGT) Tai nan thirong tich gap trong giao thong thuong duoc goi la tai nan giao thong. Day la nhtmg TNTT xay ra tren dirong giao thong cong cQng danh cho ngiroi va cac phuong tien giao thong di lai, co h~u qua la met hoac la nhi€u nguoi bi ch~t hoac tbn thirong va it nh~t cling co mot phuong tien giao thong lien quan.Hoac v~t hoac nhnng v~t c6 dinh tren duOng. NhUng truOng hqp tv nga tren duOng, khong va ch~m b~t ctc ai, cai gi cling dUQ'ctinh 1fttai nl;lJlgiao thong. 1.2.1.2. Tai n~n lao dQng (TNLD) Tai n~n thuang tich xAyra trong lao dQng thuOng duQ'cgQi 1fttai n~n lao dQng 1ftnhung truOng hqp TNTI xay ra d6i v6i nguOi lao dQng ho~c hQc sinh khi dang lam vi~c, lao d csinh glfu li€n vai cac ho~t dQng giang d~y, hQc t~p, lao dQng, vui chai, giai tri, cac ho~t dQng ngo~i khoa vft cac sinh ho~t do nhft truOng quan IY· 155
4. - TNTT trong cQng d6ng lei ~p hop tAt ca cac tnrong hop TNTT trong cQng d6ng gay ra boi moi nguyen nhan va xay ra a moi hra tuAi. Do do, TNTT trong cong d6ng co th~ duoc hi~u mQt khai niem rQng bao ham nhieu phan loai TNTT khac nhau hien dang diroc sir dung nhir: TNGT, TNLD, TNSH, TNTT trong tnrong hoc 1.2.2. Phdn loai tai nan thuang tich thea chiry Day la phirong phap phan loai TNTT dua vao S\I co chu y hay khong chu y cua nan nhan va nguoi khac voi nhieu muc dich khac nhau bao g6m ca vi~c xac dinh co hQi can thiep, each phan loai d~c biet htru ich va la co So' cho phan loai thong ke v€ benh t~t va vdn d€ v€ sire khoe co lien quan (lCD-10). Theo nhttng nguyen tAc leD- 10, TNTT n~ trong ph§n nguyen nhan ngoai ill vong va b~nh ~t trong phan lo~i nay, TNTT du<),cchia lam 3 nhom chinh nhu sau: 1.2.2.1. TNTT khong chli dinh (tai n~ vo y) la TNTT gay nen khong do chli y clia nguai bi TNTT hay nguai khaC. Vi d\l tai n~ trong giao thong (0 to, xe may, nguai di bQ, tau hoa, tau thtiy, may bay, ). TNTT do nga, do lira chay, do ch~t du6i, do ngQ dQc 1.2.2.2. TNTT co chti dinh (c6 y) la TNTT gay ra co dg chu y cua ngueJi bi TNTT hay nhihlg nguai khac bao g6m: b~o 19c giua cac ca nhan (hanh hung, gi~t nguai, c6 y gay thu<mg tich), b~o 19c huang vao ban than hay tg lam h~i ban than (c6 y u6ng thu6c ho~c u6ng ruqu qua li€u, tg lam tAnthuO'llgthan th~, tg til) 1.2.2.3. TNTT chu y khong xac dinh: la nhung TNTT xay ra trong truang hqp kho xac dinh la do chti dinh hay c6 y 1.2.3. Phan lor;zitheothea tac nhangay TN1T~ 1.2.3.1. V~t s~c nhQn: la nhfrng truang hgp TNTT do dao, cac db dimg co c~ s~c nhQn ho~c miii nhQn gay ra. 1.2.3 .2. V~t cim: la nhihlg tru<mg hqp TNTT do cac v~t cUng co c~h tAy (g~ch, dei,g6, thep, ) gay ra 1.2.3.3. Du6i nucrc: la nhung truang hqp TNTT xay ra do bi chim trong nucrc ho~c chAt long kheic (xang, dAu) ddn d8n ng~t, ngirng tim do thi~u 6xy dfu1d~n tir vong trong yang 24h ho~c cAn d~n S\I cham soc y t~ ho~c cac bi~n chUng khac 1.2.3.4. Te, nga: la nhung truang hQ'PTNTI do bi truqt, vAp dfuI d~n nga tren cung mQt m~t b~ng ho~c tir tren cao xu6ng 156
5. 1.2.3.5. Dien gi?t:la nhtrng tnrong hop TNTT do ti€p xuc tnrc ti€p voi nguon di~n d§.nd€n bi thuong hay illvong 1.2.3.6. Dong V?t cfuI hay tAn cong: la nhtrng tnrong hop TNTI do dl)ng V?t (trau, bo, cho, meo, r~n ) luc c~, d6t, dam phai. 1.2.3.2. Bong: Ia tim thuang mot hoac nhieu lap t€ bao da khi ti€p voi chAt long nong , chAt r~n nong, lira. Cac tim thuang da do su phat xa cua tia C\lC tim, phong xa, di~n, chAthoa hoc cling nhir t6n thuong ph6i do khoi xQc vao cling duoc coi Ia bong. 2. Tlnh hlnh tai nan tlnrong tich tren toan th~ giOiva Vi~tNam 2.1. Tai n{ln thuong tich tTen thi gibi M6i ngay tren th€ gioi co khoang 16.000 ngirci ch€t vi cac loai thuong tich. Kern theo rn6i tnrong hgp ill vong, co kha nhiSu ngum bi thuang tich, rAtnhiSu nguai bi thuang t?t vlnh vien. Theo u&c tinh hang nam tren th€ gi&i co khoang 5,8 tri~u nguai tfr vong do thuong tich, tuang duang v&i 97,81100.000 dan. Trong do 3,8 tri~u (128,6/100.000dan) Ia nam gi&iva 1,9 tri~u (66,7/100.000 dan) Ia nu gi&i. Thuang tich v~n Ia nguyen nhan gay tfr vong hang dAu cua nam, nu va tAt ca rnQi Iua tu6i. Trong nhorn tu6i 15-49 ca.c nguyen nhan hang dAu gay ill vong la tai n~ giao thong, xung dl)t giua ca nhan va I~rn d\lng tnh d\lc, thuang tich c6 y, chi€n tranh va nQi chi€n, du6i nu&c, hoa ho~n. V&i nhom tu6i tren 45 nguyen nhan hang dAu gay tfr vong Ia thuang tich c6 y 'lbeo s6 h~u t8ng h<JPit'i Ue, Ha Lan,~New Zealand, 'fh\lY sysya=Nty thlcfr =l truOng hgp ill vong do thuang tich co 30 truOng hgp phai diSu tri (J b~nh vi~n, 300 truang hgp phai diSu tri (J cac phong cAp Clru.Tuy nhien con s6 nay con cao han (J cac qu6c gia co thu nh?P thAp, nai co nhiSu y€u t6 nguy ca cao gay thuong tich, nhung I~i co rAt it ngu6n l\Ic cho vi~c chua, ph\lC h6i cho cac chuc nang va tai hoa nh?P cQng d6ng cho nguai bi n~. Thuang~ti_ch ~ay ra_(J.!ll9Lk!J._u Y\Ic~v~ Q1l6cgia., arm_' hUfulg _d~l1~conn~uai (J rnQi lila tu6i, k~ ca lila tu6i lao dQng. Muc dl) cua cac thuang tich khac nhau my theo tu6i, gi&i khu V\ICva nhorn lao dQng. Nhung nu&c co thu nh?P thAp va trung binh a khu V\ICTay Thai Binh Duang thi thuong tich giao thong duang bQ, du6i nu&c, W tfr la nguyen nhan hang dAu gay ill vong. d Chau Phi la nhfing xung dQt ca nhan va thuang tich giao thong duang bl). Nhfrng nu&c thu nh~p cao nhu nu&c My nguyen 157
6. nhan gay tir vong do thirong tich (] lila tuAi 15-44 la tai nan giao thong dirong be). Trong khi do nhtrng mroc co thu nhap thAp va trung binh (] chau My thi nguyen nhan la xung de)t ca nhan. Bao cao toan cAu v~ thuong tich dirong be)nam 2004, cho thAy chi rieng tai nan giao thong dirong be) m6i nam da cirop di 1,2 trieu nguoi va lam bi thirong, tan t~t 20- 50 trieu nguoi. N~u khong co nhtrng hanh de)ng thich hop d~n nam 2020 thuong tich dirong be) do giao thong duong be) ducc d\l doan se la nguyen nhan thu 3 cua ganh nang benh t~t va thuong tich toan cAu. Dum day la bang x~p hang va du ki~n x~p hang 10 nguyen nhan dimg dAu cua ganh nang benh t~t toan cAu. Bang. xip hang cac nguyen nhdn dtrng ilau ganh nijng toem cdu STT Brnh tQ.tho~c thudflg tich nam 1999 STT Brnh tQ.th09C thudflg tich niim 2020 1 Nhiem trung iluUng h6 hap duai 1 Thieu mau Cl,lC be)cO' 2 Tieu chay 2 TrAm cam don C\lC 3 Dj fijt bao thai 3 Thuong dch giao thong dUOngbe) 4 Tram cam ilO12ClfC 4 Cae b~nh m~ch mau nao 5 Thiiu mau c~c b6 cO'tim 5 B~nh phAi tic nghen m~n tinh 6 Cac b?nh mgch mau nao 6 Nhi~m khufut dUOngho hAp dum 7 Lao 7 Lao 8 SiJi 8 Chi~n tranh 9 TNGT iluUng b9 9 Tieu chay 10 Dj tijt bdm sinh 10 HIV TAn thAt v~ xa he)i va kinli t~' do thuang tieh lit rAt Ian. Hang tri~u nguOi tren toan cAu dang phAi d6i m~t vai eai eh~t ho~e tan ~t eua eac thitnh vien trong gia dinh do thuang tich. Vac tinh tAn thAt toan cAu do thuong tich giao thong dUOngbe)lam mAt di . 1-2 tAng san phAm qu6c ne)i eua cac nuqe, khoang 518 cy USD cho me)t nam. a cac nuac thu nh~p thAp va trung binh chi phi nay chi chi~m khoang 65 tY USD, nhi~u hon khoan vi~n tr<j cac nuac mly nh~ dUQ'ccho phat tri€n kinh t~. 2.2. Tai n(ln thU'UIlg tfch u Vi?t Nam Tai n~n thuong tich la nguyen nhan gay ill vong va tan t~t hang dAu (] Vi~t Nam. Vac tinh tai n~n thuang tich gay raI2,8% trong tAng s6 ca tir vong nam 2010, gAp doi s6 ca tir vong do b~nh truy~n nhi~m (5.6%). 158
7. a Vi~t Nam, tnroc khi co chinh sach quoc gia phong chong tai nan thuong tich, trong vong 10 nam 1990-2000, tai nan thuong tich ngay mot tang va la mQt trong nhtrng nguyen nhan hang d~u gay tfr vong. K~t qua nghien CUutren toan qu6c nam 2001 cho thAy tY suAt tir vong do chAn thirong la 88,4/100.000 dan cao gAp hon 3 IAn so voi benh truyen nhiem. Ty 1~tfr vong do tai nan thirong tich chiem 10,7% trong tbng s6 cac tnrong hop tfr vong thea k~t qua di€u tra y t~ qu6c gia nam 2002. K~t qua thong ke s6 lieu tfr vong do tai nan thirong tich nam 2005-2006 cho thAy, tai nan giao thong la nguyen nhan gay tir vong cao nhAt trong cac loai hinh tai nan thuong tich: Trong mQt nam, err 100.000 dan thi co khoang 45 ngiroi bi illvong do tai nan thuong tich. Trong do co khoang 20 nguoi tir vong do tai nan giao thong. Nguyen nhan chu y~u cac tnrong hop mic va ill vong Ia do tai nan giao thong, trong 5 nam g~n day trung binh hang nam co khoang 12.000 truOng hgp tfr vong. Tren tinh hinh thlJCt~ tai n~ giao thong con cao han nhi€u so v&i s6 li~u oao cab. Ngoai tai n~n giao thong (chi~m khoang 50%) cac tai n~ thuang tich khac thuang g~p ngoai cQng d6ng 1ftnguyen nhan cua hang nghin truang hgp tfr vong m6i nam. Tai n~n thuang tich 1ftnguyen nhan hftng d~u gay ill vong 75% trong khi do tu vong do b~nh truy€n nhi~m chi chi~m 12% vft b~nh m~n tinh chi~m 13%. CUQcdi€u tra v€ tai n~ thuang tich a Vi~t Nam ti~n hanh nam 2001 da cho nhfrng thong tin v€ cac tai n~ thuang tich kha 1ftnghiem trQng a mQi Itca tubi cua ngum Vl~t Nam -KSt qua (fl~ll tra-mlll-a~i al~h gAm 27~OOOhQ gia difililliuQc=g vilfig sinh thai cua Vi~t Nam tbng cQng co 7.011 tru(mg hgp tai n~ thuang dch. Khong gay tfr vong voi tY suAt 5449/100.000 dan. Con s6 nfty co nghla 1ftco 5,5% ngum dan da bi thuang trong nam do v&i mtcc dQnghiem trQng phai can d~n cac can thi~p y t~ hay nghi hQc ho~c nghi lao dQng it nhAt1ftmQt ngay. Tai n~ thuang tich dang tra thanh 1 trong nhfrng nguyen nhan hang d~u gay illvong t~i Vi~t Nam, d~c bi~t a Itcatu6i tre ~m. Theo k~t qua Khao sat qu6c gia v€ tai n~n thuang tich cua Vi~t Nam (VNIS) nam 2010, m6i nam a Vi~t Nam co han 35.000 truang hgp ill vong do tai n~n thuang tich. Thuong tieh giao thong dU(mg bQ,nga vft du6i nu6c 1ftnhfrng nguyen nhan gay ill vong hftng d~u. Nam 2011 t~i 55 tinhlthanh ph6 co 1.247.209 truOng hgp mic tai n~n thuong tich (INTI) v&i ti suAt 1ft1.645/100.000 nguai, tang 0,16% so v6i nam 2010. Nhom tu6i 15-19 co ti suAt mic TNTT cao nhAt 1ft2.4021100.000 nguai; ti~p thea 1ft 159
8. nhom 20-60 tubi voi ti suAt 1.840/100.000; thApnhAt la nhom 0-4 voi ti suAt9491100.000 nguoi. Tbn thtrong chi co ti 1~m~c cao nhAt 33',52%. Dia di€m tai nan: Ti 1~m~c 1NIT tren duong di chiem ti 1~cao nhAt (44,27%), chiem ti l~ cao thir hai la tai nan thirong tich tai nha voi 23,65%. 1NIT tai tnrong hoc co ti l~ mac thApnhAt(3,39%). Theo k~t qua di~u tra duQ'c UNICEF cong b5, ngay 14/6/2014, m6i nam Vi~t Nam co khoang 27.000 tre eh€t do TNTT, chua k€ hang ngan em khac bi thirong dftn d~n tan t~t su5t doi, d~c biet la TNGT va du5i mroc la cac nhom tai hoa luon m~c voi t§n suAt cao. Theo thong ke cua cac tb chirc th~ gioi, ti l~ tre ch~t du5i (J Vi~t Nam cao gAp 10 1§n cac mroc dang phat trien. Nghien ciru g§n day nhir (J met s5 khu V\l'C(J huy~n Xuan TruOng tinh Nam Dinh, tac gia Vii Vi~t Hung eho thAy tY suAt tai n~ thuang tich la 31,9/100.000 dan, tY suAt tir vong 201100.000 dan. Ty l~ gAnb n~g b~nh t~t do tai n~ thuang tich tren tbng s5 b~nh la 40,90%. Tai n~ thuong tich khong gay ill vong: te/nga la 7081100.000 dan; may moc, cong c\llao dQng la 578/100.000 dan. ( S\l gia tang sir d\lllg cua may m6c, cong C\l lao dQng trong nong nghi~p). Ty l~ tai n~ thuang tich do thien tai ciing cao. Nam 2009, thi~t h~i do thien tai gay ra da lam ch~t 329 nguai, mAt tich 23 ngum, s~p db va huy ho~i 312.447 ngoi nha, ng~p ung 81.057 ha lua va hoa mAu. Tai n~ tren bi€n, tren song, chay nb, s~p db cong tinh va S\l c5 toan dAu xay ra 2.543 V1) lam ch~t 359 ngum, mAt tich 176 ngu(y_i,bi thuang 87 nguai, chim va hu hong 1.378 phuang ti~n va huy ho~i hang nghin ha rirng anh huang nhi~u d~n S\l phat tri€n kinh t~ xa hQi. Chinh vi v~y cong tac phong ch6ng thien tai tim ki~m elru n~ la vAn d~ buc xuc. Bang: Tinh hinh tai n~n thuang tieh theo nhom tubi trong 12 thang nam 2009 , Mac Chit Npidung S6lu(fng % S6lu(fng % Tong so 1.121.113 100,00 7.799 100,00 0-4 tuoi 63.823 5,69 380 4,87 5 - 14 tuoi 117.558 10,49 527 6,76 15 - 19 tuoi 161.001 14,36 821 10,53 20 - 60 tuoi 700.213 62,46 5.201 66,69 Tren 60 tuoi 78.518 7,00 870 11,16 160
9. MQt vAn d~ mra cAn duoc d~ c~p d~n d6 la vAn d~ born, min, v~t lieu n6, cac 10~ih6a chat, chAt dQc do chien tranh d~ lai d~c biet la (1 cac tinh Mi~n trung. Tinh trung binh ngiroi dan tinh Quang Tri phai chiu dung 7 tAn born dan trong vong 8 nam qua 1965-1972 do quan dQi My dQi xuong, Chien tranh da di qua 35 nam nhung nguoi dan, tre em a vung nay hang ngay, hang gio phai chiu h~u qua nang n€ do cac vu n6 born, min, dAu dan con sot lai trong long dAt,tao nen 10~ihinh tai nan thirong tich d~e trung cua mien trung do born, min, v~t li~u n6 gay ra Moi tnrong gia dinh, noi rna tre em dirong nhu diroc bao v~ mQt each an toano Song cho toi nay, moi tnrong gia dinh da xuAt hien nhieu nguy co mAt an toan, gay tai nan thirong tich dang rinh r~p cac tre em. Nhi€u tre bi nga cAuthang, bi bong nu&e soi, di~n gi~t, bi cac lo~i sAc nhQn dam, c~t, cae di v~t duang tha do d6 chai, dang la m6i de dQa gay 10 l~ng cho cac b~c cha mt;, d~ l~i nhUng h~u qua thuang tam va .ganh n~ng eho gia dinh cung nh:u xa hQi. Con mQt tac nhan gay tai n~n thuang tich eho tre em c6 tY 1~eao d6 la tre tg h~i, tg hi rna nguyen nhan sau xa 1ado tre bi tac dQng v€ tam ly, tinh cam tU rnoi wang gia dinh, trucrng hQc, xa hQi, saeh bao - nguyen nhan co ban Cllath\ICtr~g la do ki~n thirc v€ an toan eua nguai dan con thAp, y thirc chAphanh lu~t phap va quy djnh v€ an toan chua nghiern. a ca 3 moi truang: gia dinh - nha truang - xa hQi chua th~t dam bao d~ giarn cac nguy co gay ra tai n~ thuang tich a tre em. Nhung con s6 t~ dn cho mAy ph~m VI va muc d<J ngI1i-em trQng ella tlhrdng - tich ca v€ nguai va clla. Theo u&c tinh clla ngan hang phat tri~n chau·A, thi~t ii~i v€ ngum va v~t chAt do tai n~ giao thong a Vi~t Nam, mQt nam 1avao khoang 885 tri~u USD chua k~ d~n ngu6n Ige Ian ella nganh y t~ danh cho v~c eUu chua, ph\lc h6i chuc nang cho n~n nhan. Ron nua, n6 con gay nen mQt,g~l$lg.Y€ tam 1y, xa hQiva kinh t€ cho cac gia dinh c6 ngum bi tan t~t cho cQng d6ng va xa hQi. "~gu(yi !arn~ra _ellachir _~0!l~)~tp_r(l ngl!qi"ca~_ eh~1!!p.go_Il_<;li_acac ~\l d~ l?i ham y r~ng trong tAt ca mQi thi~t h~i thi thi~t h~i v€ tinh rn~ng cua ngum Iuon dugc coi hi nghiern trQng nhAt, n~ng n€ nhAt. 3. Chi~n luge phong chAng tai n~n thuO'ng tich MQt s6 chi~n Iugc dlJ phong tai n~n giao thong c6 th~ ap d\lng: . Gifun phai nhi€m nguy co b~g cae chinh sach v€ phuong ti~nva duang giao thong 161
10. · T6 chirc mang Iuoi du phong d6i voi tai nan giao thong · Cai thien tinh trang nhin ro cho nguoi tham gia giao thong · Xuc ti~n hieu qua thi~t k~ bao v~ va cham giao thong · Dua ra cac qui dinh dam bao an tom giao thong va dam bao viec thuc hien an tom giao thong. · B6 tri cac tram cAp CUu tai nan giao thong - Quyet dinh s6 197/2001lQB-TTG ngay 27112/2001 cua Thu nrong chinh phu v~ phe duyet chinh sach qu6c gia phong chong tai nan thuong tich trong giai doan 2002-2010 voi 7 nQi dung chu y~u sau: • Thuc hien tuyen truyen giao due • Xay dung quy ch~ 1u~t phap phil hop • Tri€n khai can thiep v~ m~t ky thuat • Cling c6 h~ thong sa cAp CUu • Xay dung h~ th6ng giam sat • H6 tro hoat dQng nghien CUu dao tao Chinh phu dll thanh l~p ban chi dao qu6c gia phong chong tai nan thirong tich d€ chi d~o ph6i hqp lien nganh tri€n khai thgc hi~n chinh sach qu6c gia phong ch6ng tai n~ thuang tich va giao cho BQ y t~ 1a ca quan thuOng trgc. - Ngay 10/912002 BQ y t~ co cong van s6 7454NT-DP v~ vi~c huang dan xay dgng k~ ho~ch hanh dQng phong ch6ng tai n~ thuang tich clia cac BQ, nganh va dia phuang giai do~ 2003-2005. - Qua trinh thgc hi~n chinh sach qu6c gia v~ phong ch6ng tai n~ thuang tich, nuac. ta da d~t dugc nhfing thanh tgu nhAt dinh trong vi~c ki€m soat sg gia tang cac truOng hqp m~c b~nh va ill vong do thuang tich. Buac dAu xay dgng dugc cac mo hinh can thi~p phong ch6ng tai n~n thuang tich t~i cQng d6ng. - MQt s6 nQi dung ho~t dQng quan tr<;mgtrong chinh sach qu6c gia phong ch6ng tai n~n thuang tich 1a: a) xfiy dgng h~ th6ng giam sat tir 2011-2015, nganh y t~ Vi~t Nam da xay dgng mQt h~ th6ng giam sat di€m C\l th~ la: - U6i vai tai n~n giao thong dg ki~n trong nam 2011-2012 h~ th6ng giam sat se tri~n khai t~i 10 b~nh vi~n trong do co 3 b~nh vi~n Trung uang (b~nh vi~n Vi~t Buc, 162
11. BVDK trung uong HuS, benh vien ChQ' Rfiy) va 7 benh vien tuyen tinh (benh vien Xanh Pon- HN; benh vien chan thuong chinh hinh thanh ph3 HCM; BVDK tinh Yen Bai; BVDK tinh Ninh Binh; BVDK tinh Thanh Hoa; BVDK tinh Dang Nai). - D3i voi tai nan lao de>ngh~ thong giam sat se trien khai tai 5 benh vien da khoa cua cac tinh Quang Ninh, Thai Nguyen, Nghe An, Quang Binh, Binh Duong. Day Ia nhtrng khu cong nghiep co nguy co cao xay ra tai nan lao dQng. Ngoai ra, cac tinh nay con bao cao tai nan thuong tich thang, quy, nam me>teach kip thai, chinh xac, dang thai c6 kinh nghiem trien khai cac chuang trinh phong chong tai nan thirong tich va c6 S\Iung he>cua lanh dao Sa y tS, lanh dao benh vien tinh. - Tai nan tlnrong tich tre em: h~ th3ng giam sat se tri~n khai a 5 benh vien, trong d6 c6 2 benh vien tuyen tinh, thanh ph3 (BVTE Hai Phong, BV nhi d6ng C~n ThO')va 3 cO'sa tuySn trung uang (Trung tam ch3ng de>cqu3c gia, vi~n bong qu3c gia, BV Vi~ Duc) day la nhfrng b~nh vi~n c6 nhi€u ghi chep trong giam sat, thuO'llgtich a tre em va tri~n khai cac chuang trinh can thi~p phong, ch3ng a tre em. b) Xay d\Ing c9ng d6ng an tom theo mo hinh cua th6 gi6i va v~ d\mg phil hqp vao hoan Canh Vi~t Nam c) Xay d\Illg ce>ngdang an toan la hu6ng tiSp c~n m6i c6 th~ ki~m soat duQ'ct3c de>gia tang cua tai n~n thuang tich va giai quy6t cac vAn d€ khong th~ giai quy6t thea phuang phap thong thuOng illtren xu3ng du6i 0) Xay d\lhg cQhga6hg aht6art ngumdan vacac -han ilgarrlf aliQ'crrang-bjKifuI thuc v€ thuong tich cac ySu t3 nguy cava cach phong ch3ng chu de>ng,tham gia, ki~n soat va d\I phong cac thuang tich, cung nhu nguy cO'thuong tich thu ngdang e) Xay d\Illg theo mo hinh ce>ngdang an toan, nam 2007 da c6 phu ng-dangan tom va tham gia vao m~g lu6i cQng d~I!g an toan qu~c_gia vaql.J3c t6. - Trong qua trinh tri~n khai k€ ho~ch phong ch3ng tai n~n thuong tich nganh y t€ cung g?P nhfrng kh6 khan nhAt dinh. Vi~c t~p huAn cho can be>giam sat tai n~ . thuong tich chua duQ'c d~y dll thong tin v€ s3 luqng TNTT chi di€u tra t~i cO'sa y te nen chua phan anh duQ'c s3 luqng tiI vong t~i cQng d6ng. Tuy nhien trong nhfrng nam g~n day h~ th3ng giam sat TNTT da co s\!,ph3i hgp clla nhi~u be>,ng~nh (Be>y te, Be> 163
12. lao de)ng thirong binh xa he)i, Be) giao thong v~ Uti, Be) cong an) va loi keo duoc sjr tham gia cua nhieu ban nganh a cac dia phirong ill chinh quyen d~n doan th~, voi muc tieu chung. Tirng biroc han ch~ TNTT tren moi linh V\lCcua doi s6ng xa he)i.nhu giao thong v~ tai, lao de)ng san xuat, sinh hoat trong gia dinh, nha tnrong noi cong cong, nh~m dat hieu qua tich eire trong viec dam bao an toan v~ tinh mang, tai san cua Nha mroc, hanh phuc cua nhan dan, gop phAn dam bao su phat trien b~n vtmg cua qU9c gia ." __: ". tren cac m~t kinh t~, chinh tri, xa he)i d€ giam t6i da tY l~ ill vong do TNTT. Cae cap av dV phbng tai nan thuang tfch Can cu van toan be) qua trinh xay ra tai n~ thuang tich ke ti:r tru&c khi ti~p xuc, trong luc ti~p ric cho d~n sau khi ti~p xuc vO'icac y~u t6 nguy co; co th~ phan chia thanh ba cApde)dv phong: Dt! phong cap 1la dif phong truac khi tai nr;mthuang tEchxay ra M\lc dich cua vi~c d\l phong la khong d€ xay ra tai n~ thuong tich b~g cach lo~ b6 cac y~u t6 nguy co ho~c khong ti€p xUcvm cac y~u t6 nguy co gay nen ~ ~ thuong tich. Cac bi~n phap d\l phong ban dAu co the bao gAm vi~c lAp d~t filo chAn quanh cac ao hA, de phich nu&c nong a noi an toan rna tre em khong vO'itay tm dugc, sir dl,lllg cac thiet bi an toan khi choi the thao Dif phong cap 2 la dif phong trong khi tai nqn thuang tEchxay ra M\lc dich cua vi~c dV phong la lam giam muc de)nghiem trQng cua cac thuang tim khi xay ra tai n~ thuang tich nhu- de)imli bao hi~m xe may d~ phong tranh chAn thuang SQ nao khi tai n~ giao thong xay ra. Dlf phong cap 3 la dif phong sau khi co tai nr;mthuang tEchxay ra M\lc dich cua vi~c d\l phong la lam giam thi~u h~u qua sau khi tai n~ thuang tich xay ra. Th\lC hi~n bi~n phap di~u tri v&i hi~u qua t6i da la di~uld~n d~ giam thi~u h~u qua cua tai n~ thuang tich, sv tan t~t va ill vong. DAng thai cac bi~n phap ph\lc hi>i chuc nang cfing giup cho n~n nhan hAi ph\lc me)t cach t6i da cac chuc nang cua co the. Hi~n nay vAn d~ tai n~ thuang tich dang dugc toan xa,he)i quan tam, d~c bi~t la tai n~n thuang tich d6i v6'i tre em do tinh phi> bi~n cling nhu muc de)trfun trQng cua no. Vi v~y v_i~cphong ch6ng tai n~ thuang tich cAn phai can cu van cac lo~i hinh, nguyen nhan gay nen cling nhu thvc hi~n cac cAp de)dv phong me)t cach co hi~u qua. 164