Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm - Dịch tễ học nhóm bệnh truyền nhiễm đường tiêu hóa

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm - Dịch tễ học nhóm bệnh truyền nhiễm đường tiêu hóa

1. DJCH rt HQC NHOM B~NH TRUYtN NHItM DUONG TItU HoA Ml}C TItU: Sau khi hoc xong bai hoc nay sinh vien co khd nang 1. Trinh bay dugc cac tac nhan gay benh truyen nhiem dirong tieu hoa. 2. MO til dugc qua trinh dich cua nhom benh truyen nhiern dircng tieu hoa: Nguon truyen nhiem, ducrng truyen nhiem va kh6i cam nhiern. 3. Phan tfch dugc d~c di~m dich te cua nhom benh truyen nhiem dirong tieu hoa. 4. V~ dung dugc cac bien phap phong ch6ng dich d6i voi nhom benh truyen nhiem dtrong tieu hoa. Nc)IDUNG 1. Talc nhan gAy -~nh 1.1. Vi khudn . + Campylobacter + Escherichia coli: E. coli sinh d¢c t6 ruot E. coli gay benh E. coli xam nhap + Salmomella: S. typhi S. typhi murium S. enteritidis S. paratyphy A, B, C. S. cholerae suis. + Shigella: Sh. dysenteriae Sh.flexneri Sh. boydii Sh. sonnei + Vibrio: Vibrio cholerae 01; V. cholerae 0139 Vibrio parahaemolyticus + Staphylococcus aureus + Clostridium -botulinum 1.2. Virus + Rota virus + Virus bai liet + Virus viern gan A 1.3. Kj sinh trimg + Ly amip: Entamoeba histolytica. + Trang roi: Giardia lambia +N~: Candida M¢t s6 giun san a ngiroi: • + Giun dila (Ascarislumbricoides); + Giun toe (Trichocephalus, Triechiuris), v.v 14
2. _ Can nguyen chinh gay benh ia chay C:J tre ern: + Rota virus + E. Coli sinh dQc t6 ruot. + Shigella + Campylobacter + Cryptosporidium. _ Sire d~ khang: Suc d~ khang cao C:J ngoai canh, mam benh co th~ tOn tai hang tuan den hang thang, . Tnmg giun diia, giun toe phat tri~n a moi truong ben ngoai (trong d&:t)khi co cac dieu kien dQ dm, nhiet d lam tang AMP yang -> tang tiet ion Cl, uc ch€ h&:pthu Na" -> ia chay. + Xam nh~p vao te bao bieu mO ruQt: Campylobacter; Salmonella; V, parahaemolyticus 2.TT.Ngum b4nh till (lzen hZM + Thm ky u ~nh: Da s6 khOng lay (trlr b~i li~t). + Thm ky phat ~nh: Lliy r&:trii~. + Thm ky lui b~nh: COn lay. (ngum khai mang m~ b~nh) . 2.1.2. Ngum b~nh thi kh6ng diln hinh: Da s6 ~nh bieu hi~n a th~ nh~, tri~u chUng khOng di~n hinh 2.1.3. Ngum khai mang mam b~nh: M~c du het cac tri~u chUng lam sang, nhung trong cO th~v!n can lUll nhiem vi khudn gay b~nh. Thm gian mang m~ ~nh .dhl hay ng~ tuy thuQc vao tUng b~nh. + NgAn: Tit, ly, tIVc trimg, b~ li~t. , + Dai: Thucmg han. 15
3. 2.1.4. Nguai lanh mang mdm b~nh Hoan toan khong co trieu chimg lam sang, ho van khoe rnanh, van lam viec, giao hru di lai blnh thirong. Chi co the phat hien diroc bang xet nghiem phan cua ho. * Vai tro ella cdc IOfJing1Jon truye'n nhilm: - NguCri.benh tht1 dit1n hlnh: Dao thai rat nhieu mam benh ra moi tnrong, vi khuan co d~c hrc manh do vay nguy hiem, Tuy nhien d6i voi tnrong hop nay, trieu chimg dit1n hlnh, de phat hien do v~y co the bao vay, each ly ngay tit d~u. - Ngiroi benh tht1khong dien hlnh: Benh nhe, de bo qua, khong diroc bao vay each Iingay tir d~u. DAy Ia ngu6n truyen nhiem nguy hiem va la nguyen nhan lam cho dich Ian rong, - NguCri.khoi benh mang mam benh va nguCri.lanh mang m~ b¢nh: la ngu6n truyen nhiem nguy hiem vi r~t kho phat hi~n. DAy Ia nguyen nhAn lam cho dich b~nh Ian r(mg. 2.2. Dilling truyen nhilm ~ Ca che'truye'n nhilm: PhAn - mi¢ng NuOc D~t .~ . ·Phan·~· /.Mi~ng ll ThlJc phfun Ru6i /" 1 ~Tay Sa del lAy truycn * Yeu to'truyln nhilm: - ThlJc phfun -Nuac -TaybAn -Ru6i -D6dung 2.3. Khoi cam nhilm - Moi co the kh6ng co mien dich deu ciun nhiem - Tre em dum 5 tu6i de nhiem b¢nh nh~t. , - Mien dich: + Mien dich ng&n: Ta + Mien dich dw: thuC1Ilghan, b~ li¢t. 16
4. 3. I)~c diem dich te _ Benh pho bien nhat a cac nuoc dang phat trien: ia chay co ty l~ mac va chet cao a tre nho. _ Ty l~ mac benh co lien quan mat thiet vm mat dQ dan s6, t~p quan sinh hoat, dieu kien kinh te, dia 1y, xii hoi, - Benh dien bien quanh nam: + Dich tang len VaG mua he. + Lien quan khf hau, thoi tiet, hanh vi sec khat. - Dich co hien nrong tang bang. _ D6i vci cac benh giun diia, giun t6c thoi gian lay benh tuy thea dieu kien khi hau tirng dia phirong. Benh giun diia phd bien a cac mroc ca nhiet dm Ian On dm, hay g~p a cong nhan nong nghiep, mo than, ty l~ nong then bi nhiem giun cao hem thanh pho, _Mtrc dQ mi\c benh giun diia tre em cao hem ngum 100. 4. Phong chong dich 4.2. N'guon truyen nhilm .J -Chfu1 doan phat hi~n sam d\fa vao: + Tri~u chUng lam sang +Xetnghi~m + Dieu tra dich te hoc '\j _Khai bao: Khai bao hat bUQcho~c thOng bao qu6c te (ta). 'J _each ly: T6t nhat la cach ly ~ b~nh vi~n ho~c ~ mQt cO sa y te, trllCmghgp d~c bi~t co the each ly va dieu tri t~i chO. Thm gian cach ly tuy thea tirng b~nh. J - Khu trlIng: . . + Thuang xuyen. + L~ cu6i:' Khi ~nh nhan chuy~n vjen, ra vi~n, tit vong. / _ Dieu tri: tri~t de, dii lieu, bu ilUac 4i~n giai cho ~nh nhan. J -Quan ly, giam sat: == + Dang' ICY; ffietydOl a tfUhg tam Y hQC dQ phong. DjuiI ley xet~~~ . ~= phan (3 thang, 6 thang, 12 thang) d~ de phong ngum khoi ~nh mang trung + Lam t6t cOng tac kham, tuy~n nhan vien ph\1c V\1 an u6ng ho~c lam vi~c a cac cO sa cung cap nuac cOng cQng. 4.2. fJltimg truyen nhilm . - XiI 1y phan: + Sit d\1llg h6 Xl hgp v~ sinh. + Kh6ng dUng phan tuai d~ canh mc. - Cung cap nuac s~ch. - Di~t ru6i. - V~ sinh an u6ng. - V~ sinh ca nhan. , - Thanh khiet mOi trUang. 17
5. 4.3. Khoi cam nhllm - Giao due sue khoe. -Dung vac-xin phong chong benh d6i vOi nhiing benh dii co vac-xin. - Hoa dugc du phong, Ml}CTIEU:.Sau khi hoc xong hoi hoc nay sinh vien co khd nang 1. Trinh bay dugc d~c di~m dich te hoc benh tao 2. :M:6tAdugc qua trmh dich tao 3. A.pdi,mg dugc bien phap phong chongdich tao N(HDUNG 1. D~icuong 1.1. lJjnh nghia . Benh ta Ia mot benh nhiem d¢c nhiem trung ducrng ruot cap tfnh, gay thanh dich Ion, do Vibrio cholerae gay ra, Bi~u hien lam sang cua benh: N6n, ia chay dii' doi, dan den kiet mrocva di~n giai nhanh chong, r6i dan den tit vong neu khong di~u tri kip thoi. 1.2. Cd'; nguyen . . . - Vibrio cholerae dugc Robert Koch phat hien 1883. . . - V.Eltor dugc Gotschlich phat hien 1905. + Hinh th~: Hinh dau phay, di dong rat nhanh nho mot long. + Gram a.m. + la vi khuAn hieu khi, rat de song trong bat cu m6i trucrng dinh dU6'ng nao, d~c bi~t phat tri~n nhanh trong m6i lrUcrngkiem cao, mu6i m~. + Tinh chat sinh v~t hoa hQc: Un men ducrng Glucose, Saccarose, Mantose. Kh6ng len men ducrng Arabinose. + Suc de khang: Nhi~t d¢ 80°C trong vong 5 phdt. Hoa chat: 00 n6ng d¢ Img/lft che't sau 15 phdt. PhAy khuAn ta t6n t~ IAua phAn, dat Am, nuac, th\lc phAm. + Khcing nguyen: Khcing nguyen thAn 0 dugc sir d\1I1glzm vacxin ta c6 di~n. Can Cll' vao khang , nguyen than 0 ngum ta chia ra nhi~u nhom, trong do nhom 01 la nhom gay b~nh (Hi~n nay co nhom 0139 gay dich IOn tren the giOi). Nhom 0] co 3 typ huyet thanh: Inaba, Ogawa, Hikojima. 18
6. + Doc t6: Doc t6 ruot (Cholerae Entorotoxin) c6 2 tieu phan: Tieu phan A (Active): C6 trong hrong phan tit 28.000 dalton, gam c62 manh Al (21.000 dalton), A2 (7000 dalton) n6i voi nhau bOi c~u n6i Disulfide. Tieu phan B (Bnding): Trong hrong phan tit 58.000 dantol, gam c6 5 tieu phan don vi, m6i tieu phan c6 trong hrong phan tit 11.500 dalton va n6i vm nhau thanh vong tron. Hai ti~u phan nay quyet dinh co che' g~y benh tao 2. D~c di~m dich t~ . _ Benh ta thirong xam nhap tit mroc ngoai vao qua giao hru qu6c te, dich bung phat nhanh, manh, - Benh thirong xay ra ve mila he - thu. _ Dich tmrong xay ra C:J nhUng noi dong dan cir, c6 dieu kien v~ sinh thap kern. 3. Qua trlnh dich 3.1. Nguon truyen nhilm: Duy nhat la nguoi. * Ngum benh: _ Ngum benh the dien hinh: La nguon truyen nhiem nguy hiem vi hQ giai ph6ng ra mQt luqng vi khufut r~t Ian. Ngum ~nh bitt d~uothai vi khuAn vao moi truang tit thm ky nung ~nh, muc dQ dao thai cao ilh~ila thm ky toan phat. Vi khuAn 8 9 ra ngoai thea phan, ch~t non (1 ml phan co tit 10 - 10 phay khufut tit). _ Ngum b¢nh th~ khong di~n hinh: Chi bi~u hi¢n bang tri¢u chUng r6i lo~ tieu hoa. Ve m~t dich t~ hQc day la nguon truy6n nhi~m d~c bi¢t nguy hiem; bbi vi d~ bi be qua kh6ng duqc bao vay, cach li ngay tit d~u. Day la nguyen nhan lam cho dich Ian r¢ng. Hi~n nay lo~ nguan l~y nay rat hay g~p C:J nuOc ta (60 - 85%) 0 * Ngum mang trilng: - Ngub'i khei b¢nh mang trilng. ~~~~~~~~~nm~gF'-~·~o~oo~.~~~~~~~~~~~~~_ ve m~t dich t~ hQc d~y la nguan truyen nhi~m nguy hi~m, vi khong quan ly duqc, bOi hQ van khee m~, van giao lUll di l~ va rat kho phat hi¢n, chi co th~ phat hi~n duqc qua xet nghi~m phan cua °hQ.Do do n6 la nguyen nhan lam cho dich Ian 3 5 r¢ng. Qua xet nghi~m phan cua ngum lanh mang vi khufut co tic 10 - 10 phay khufut ffi: 3.2. Dating truyen nhiim Duang phan - mi¢ng * Cac yeu t6 truyen nhi~m _ Nuac bi 0 nhi~m bOi phan, chat non cua ngum b¢nh ho~c ngum mang trilng. Nuac c6 the bi 6 nhi~m tit cac nguon: , 19
7. + Do khong co h6 xi, phong ue tnrc tiep xuong cac nguon mroc an uong sinh hoat. + Do gi~t giii quan ao, do dung cua ngum benh hoac ngiroi mang trung. "" .: Nu6t may, mroc gieng bi 0 nhiem do mroc cong ngam vao hoac gieng nuOc qua g~ h6 xi. + Ngum mac benh la do dung mroc bi 0 nhiem de an uong khong diroc . dun soi. - Th1,c phdm: thuc phdm bi 0 nhiem do: + Tay ciia ngum benh, nguai mang trung qua che' bien thirc an. + Rua tainguon mroc bi 0 nhiem, + T~p quan dung phan nroi de cham bon (cac loai rau song). Ngum mac benh la do an cac thuc phdm bi 0 nhiem khong dtroc nau chin tnroc khi an. . . . '+ RuM: La moi gim trung gian van chuyen mam benh, lam 0 nhiem do an, thirc u6ng. 3.3. Kh6i cdm thlf. - Ta la ~nh clla 10m ngum: mQi lua tuiSi d~u co th~ bi mile b¢nh. - Ngum khoi ~nh Co mi~n dich ben viing, it khi bi tai nhiem. 4: Bi~nphap phong chong . . . 4.2• Phong b~nh:iii * Oiam sat dic;:ht~ hQc: - M\lc dich: Nham phat hi¢n s6'm nguon ~nh dau tien de d~p tilt ngay tll' dau. - NQi dung giam sat: + Kiem dich qu6c te d6i vm ~nh ta: Qui u6'c qu6c te: Thm gian u b¢nh toi da clla b¢nh Ia 5 ngay. Dia diem kiem dich: san bay, ben tau, cua khau, hili cling. Tau co dich: Neu co tntOng hqp bi b¢nh ta tren tau. Xu Ii: nhu doi vcriis dich tao Tau khOng co dich: KhOng di tll' khu dich tm, ho~c di tll' khu dich tm nhung hAnh trlnh da qua 5 ngay. Tren tau khOng co wOng hqp bi b~nh tao Tau nghi nga: Di tlr khu dich t61, hanb trlnh chua qua 5 ngay. Ho~c tren tau da co wOng hqp bi ta, nhung trong vong 5 ngay tntac khi tau C?P ben khong con truOng hqp bi b¢nh ta. Xu ly: Tau nay giu l~ a tr~ v~ sinh dich t~ ncri hQ den, tat ca hanh khach, thuy thll d~u duqc quan ly thea doi ~ tr~m. Th,!c hi¢n khii khuan tay ue nhti tau co dich. + Qic tinh thanb trong ca nuac thuOng xuyen thea d5i, phan tich tmh hmh cae , b~nh dUOng ruQt cap tinh, d~c bi~t la ia chay d~ tranh bo sot ca b~nh dau tien. Neu thay nhieu tntang hqp tieu chay dQt ngQt tang len, ho~c co tntemg hqp chet vi tieu 20
8. chay (;:::2 tnrong hqpl xa, phuong/ tuan) phai lay ngay benh phsm gi':ridi xet nghiem, khong cho ket qua, tlurc hien cac bien phap each ly, t~y ue nhu d6i voi dich tao * Phong benh bang vacxin: Hien nay da co vacxin u6ng che tao tit than vi khuan ta dircc bat hoac bang formalin. Lieu dung: Ngum IOnva tre em u6ng 2lftn, each nhau 14 ngay, m6i lftn 1,5 ml. * D~y manh cong tac v~ sinh moi tnrong: Cung cap du mroc sach, sir dung h6 xf hop v~ sinh, giao due Y thirc v~ sinh trong nhan dan, an chin, uong soi, diet ruoi, rita tay tnroc khi an va sau m6i lftndai tien 4.2. Chong dich' td _Khai bao: Khai bao b~t bUQCva thong bao quoc teo - D6i voi ngudn truyen nhiem: + each li: COthe each litai benh vien neu th~t gftn,tot nhat cach Ii ~i ch6. + Nhihlg trUemghgp chet: PhAichon ngay, chon sAu,r~c voi bQthay Qorua voi vao quan taL T6t nhat hoa tang. + D6i vm can bQy te va ngum trlJc tiep cham soc'oo.nhnhan: * PhAim~c quan ao rieng * Riia tay b~g xa phong ho~c ngAro tay trong dung dich Cloramin 0,5% sau m6i lftntiep xuc vm oo.nhnhAn. * Tuy~t doi khOngduqc an uong, hut thuoc trong khu Vl!cnhiem trilng. * Sau gia cOngmc phm thay quftn ao, tam nra vm xa .phong., , * Trong thm gian cham sOCoo.nh nhAntit khong duge ve nh~., * Sau khi oo.nh nhAn khoi, ra vi~n can bQ y te va ngum cham soc b~nh nhan phm theo doi them 6 ngay, lam xet nghi~m phAn2 lftn de phong nguoi lanh mang trilng. * Che dOra vi~n: Chi dugc phep ra vi~n khi xet nghi~m phAn3 lftn cach nhau 2 ngay, ket qua am dnh. - D6i vm yeu to truyen nhiem: + Tri~t de khir trilng chat thai va do dUngco lien quan den b~nh nhfui: • Pharr, chat nOn: DUng clorua voi (1 phftn phAn + 1/5 clorua vOi)trQn deu de tiep xuc trong 1 gia. • Nuac tieu: i 11tnuOc tieu + 5g clurua voi, trQndeu de tiep xuc trong'l gia. • BO,vit, ch~u: ngAntrong dung dich clurua voi 5% ho~e ciesin ~%: 5% ho~c IUQcsoi 15 - 20 phut. • Bat, dia: LUQCsOi 15 - 20phut. , 21
9. • Qufu1 ao, chan, cang, vong, viri triri giirong: Dung cloramin 1 - 2% (lkg . qufu1 ao + 4 - 5 lit cloramin d~ tie'p xiic 2 gio), hoac IU9C soi 10 phiit hay dem phoi nang. • Nen nha, nrong nha: Phun dung dich clorua voi 0,5% hoac dung dich cresin 5% v6i lieu hrong 0,5lit/m2• • Bu6ng benh nhan nam: DUng cloramin 3% tum th~g vao cho co phan, ch~t non sau do dung khan t4m cloramin d~ lau. + Ki~m tra chat che cac ci'ra hang an nr nhan. + Ki~m tra ch~t che tinh hinh v¢ sinh cac co sa an u6ng va eung cap mroc cong cong. - D6i v6i kh6i cam thu: Cho u6ng thu6c phong, d6i nrong cho u6ng thu6c phong: *Nhtmg nguoi trong gia dinh co benh nhan tao *Nhimg gia dinh xung quanh noi co benh nhan tao *Nhtmg ngum gfu1giii tiep xtic voi benh nhan trong yang 5 ngay tra lai. *Gin b¢ y te'va ngum tlVc tie'p cham soc b¢nh nhan *NhUng b¢nh nhan bi ia ehay nghi nga. *Ngum lanh mang trung Thu6c: Tetraxycline 0,25g x 4 - 6 vien x 3 - 5 ngay. , 22