Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm - Dịch tễ học HIV/AIDS

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vị trí bác sĩ Y học dự phòng - Dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm - Dịch tễ học HIV/AIDS

1. DICH. TE HOC. mV/AlDS. Ml)C TIE'll: Sau khi h9C xong bai hoc nay sinh vien co khd nang 1. Me teidiroc mot s6 net chfnh ve lich si'rHIV /AIDS. 2. Trinh bay dircc qua trlnh dich HIV/AIDS. 3. Ap dung diroc cac bien phap phong chong lay nhiem mV/AIDS. N(HDUNG 1. Sa hroc lich sir qua trinh Ian nhiem HIV /AIDS 1.1. Qua trinb phtit hi~n - Thang 6 - 1981: Trung tam phong benh ~t CDC - Atlanta cua My da xac dinh nhfmg benh nhan m~c hl)i chimg suy giam mien dich mac phai d~u tien dua vao phat hien mo ta cua bac SI Michael Gottlieb. - Tnroc do: Thang 3 - 1981 co nhieu wang hop Sacoma Kaposi v6n Ia mot benh lanh tfnh bi ti':r vong dugc bao cao 0 New York. Dieu d~c biet chti y: Nhii'rig Wang hop nay'deu bi suy giam n~g ne he th6ng mien dich (tnroc khi mac benh ho vAn khoe manh va h~ thong mien dich hoan toan blnh thuang). Til do cac nha khoa hQc dii cho rang, dAy co·th~·la ml)t ~nh truyen nhiern ho~c rnl)t b~nh co lien quan den mOi truang. - Til nam 1982 nhieu nm dii lfui lu asteur"hrlS' dft phat~ duqc vi rut co lien quan den ~nh viem h~ch, d~t ten la LA V (Lymphoad~nopathy associated Virut). - Thang 5 - 1984: Robert Gallo vacl)ng sgo My dii phAn l~p dugc virus co ~H tinh vOi .te bao Lympho T 0 ngum, Ong d~t ten Ja ,LTLV typo ill (Humrnan T Lymphophatic virus typ ill). Cling nam do LeVy da phAn l~p dugc ml)t virus lien quan den hl)i chUng suy giam mien dich, d~t ten la·ARV (AIDS Related V~s). - Nam 1986: Hl)i nght Dinh danh qu6c te da th6ng nhat ten gQi cho virus nay la mv - 1 (Human Immunodeficency Virus typ I). CUng nam. do .MQntagnier. va cl)ng sgl~i 'phan l~p duqc virus HIV :.'2 cr TAy Phi, co cimg phudng thuc lay truyen, thOi • nhung gian u ~nh dai hdn mv - 1. - Thang 3 - 1985 ngum ta bilt d~u si'rd\mg cac bl) sinh v~t phdrn de phat hi~n khang th~ ch6ng mv bang kY thu~t mien dich g~n men ELISA. 49
2. Tuy mv moi diroc phan l~p tir nam 1983 nhimg khi thir lai vai HIV - 1, HIV- 2 trennhimg mau huyet thanh cua nhilng benhnhan C:J Zaire dugc cat giu nam 1959 va nhung mau benh .pharo cua benh nhan Zaire dugc cat giu nam 1976 thay deu dirong tfnh vm mv - 1. Dieu nay khang dinh rang mv da xuat hien tit thap ky 60 - 70 cua the kf nay, nhimg den nam 80 moi bung n6 thanh dich. 1.2. Qua trinh lay.nhilm va phat triln - Tu.nhttng nam 70 - 80 cua the ky nay, dich chu yeu xay ra C:J cac mroc cong nghiep phaitrien cr me My, Chau (Jc, Tay Au, Ilk d~u dich chu yeu t~p trung C:J cac thanh ph6 1&1,tit do dich Ian tran ra khAp cac mroc tren luc dia. - 0 Chau A dich AiDS den muon, bAt d~u tit cltiing nam 80, nhimg dich phat trien rat nhanh. - Thea dl1 baa den nam 2000: The gim se cO 30 - 40 tri~u ngum: bi nhi~m mv, g~ 10 tri~u ngum se phat trien thanh AIDS, 8 tri~u ngum b~tiI vong do AIDS. : -'0 Vi~t Nam: Twang hgp nhiem mv d~u tien dugc phat hi~n vao thang 12- 1990 cr thanh- ph6 H6 Chi Minh, dich Ian ra ra:t nhanh, hi~n nay h~u het cac dnh thanh trong.cit nuac deu cO ngum bi Iihiem mV/AIDS va da xuat hi~n nhieu truemg hqp tiI vong do AIDS S6 trUang hgp phat hi~n dugc chi la phfui "dinh clla timg bang tr6iu, cu phat hi~n dugc mQt nguai bi nhiem mv thi trong c¢ng d6ng cO tit 10 - 100 ngum bi nhiem HIV ta khOng phat hi~n dugc. 2. CAn nguyen - SUc de khang cua mv: - - + HIV r!'t nh~y cam vm nhi~t dQ va hoa chat: • O'nhi~t d~ 56°C tr~ng thm gian 10 - 30 phut: 90 - 99% Virion bi bat hOl;\t. • 0 nhi~t d¢ phong: Trang dieu ki~n Am u6't, mv s6ng dugc 7 ngay, neu dieu ki~n mOi trUang khO hanh, sau 4 ngay chi coil m¢t lugng rat nbo IllV s6ng sOt. • 0 mOi trUang hoa chat: axit (pH = 1), kiem (pH = 13), c6n 70°" Formalin 0,2%, nuac Oxy gia 0,3%, mv t6n t~ khOng qua 10 phut. 3. Qua trlnh djch 3.1. Ngu6n truyen nhilm: B¢nh nhan AIDS va ngum bi nhi~m my. cac cOng trlnh nghl~n CUll da chi ra rang: Sau khi mv vao co the tit 3 - 7 tuan, khang the ch6ng HIV mm xuat hi~n "giai do~ ci'ra s6 sinh hQc". Nhung khii nang lay b~nh da xiiy ra tit trUac khi xuat hl~n khang the. Nhilng t6 chuc va dich cO chua mv: • + Mau. + Tinh dich, dich tiet cua am d~o. + Tuy xUC1Ilg,h~ch b~ch huyet, nao. + cac dich khac: Sua m~, nuac bQt, nuac m~t, 50
3. Trong do mau va tinh dich co mat d¢ HfV cao han ca va dong vai tro chinh trong lay truyen benh. * Ole te bao mV co the xarn nhap: _ Cac te bao mau, bach huyet: Lympho CD4+, Monoxit, Marcrophage, LymphoB, te bao d~m co tua, tien tuy bao va te bao nguon. _ D~ day, ruot: tt! bao tru, bieu me lat, tt! bao ira Chrom, Carcinoma dai trang, dai thirc bao t6 chirc dem. _Da: Te bao Langerhans, te bao xo non. _ Cac te bao khac: te bao Sarcoma xuong va co, te bao bieu me mao mach, te bao nhung mao dem thai. 3.2. Duong truye'n nhiim 3.2.1. Lay truyln theo duang tinh due _mv lay truyen qua giao hop vm ngum bi nhiem mv, sl! lay truyen co the xay ra qua cac duang: Giao hqp am d~o - duang v~t, duang v~t - h~u mono RIV co the xam nh~p qua nhihlg vet xay xuac dt nho khong the nhIn thily bang mitt thuang cr trell ~ m~t niem m~c am d~o, duang v~t, niem m~c h~u m9n de vaomau. _Nguy cOlay nhi~m qua m¢t l~ giao hqp vm m¢t nguUi bi nhi~m HIV la 0,1-1 %. _ NguM nao nh~ tinh dich trong giao hqp thi'co nguy c{1·1aynbi~.m ca.o,hon (nguy cO lay truyen tit nam sang nu cao gilp 2 l~ so vm lAy truyen tit nu sang nam). _ NhiIng ngum bi mitc cac b¢nh lay truyen qua duang tlnh d\lc:. H~ cam, l~u, giang mai, lam tang nguy cO lay nhi~m len gilp 20 l~. _ Qpan h~ tlnh d\lc trong thm ky: Raub kinh, man kinh, l~ d~u tien, hyp bao qui d~u, deu lam tang nguy colay nhi~m mv. _ Phucmg thuc. tlnh d\lc mi¢ng - b¢ ph~ sinh d\lc, h6n sau va m~h deu co the lAay nh'"lemy"HI'll geU!J,." IID~ng.A ~o' vetJ:{. 1oet.' 3.2.2. Lay truyln theo duimg rnau Day ia duang truyen nhi~m quan tr9ng, bC1i vi mau la moi trUang co ~~t d¢ RIV cao nhat (3.000 mV/ml mau)~ _ Nguy co lay truyen mv qua duang mau chiem tY l~ rilt cao (> 90%) _Nhltng ngl1m co nguy cO cao bi nhi~m. mV qua duang. mau:'. .' .'. + Ngum nh~ mau ho~c cac slm phfun cua mau cua ngum bi nhi~m mv (d~c bi~t la giai do~ ci':ras6 rilt kho phat hi¢n). + Sir dlp1g chung bom kim tiem bi nhiem mv kh6ng duqc ti¢t trUng'. can th~.'. + Sir d\lng cac d\lng C\ltiem chich va lam cac t:huthu~t, pha~ thu~~ kh6ng ~uqc ti~t trung c~n th~. + HIV co the lay truyen qua: Cily truyen cac co quan, 16 chuc, th\l tinh nhan t~o. 51
4. 3.3.2. Truyen tit me sang con Nguy cotre sa sinh bi nhiem mv sinh ra til nhii'ng ba me bi nhiem mv kha cao (14%). Cac thOi ky co the lay nhiem: .- Giai doan thai nam trong tir cung: + LAy qua banh tau: chiem 20 - 30%. + Thm ky lay: Tu khi thai nhi dugc 8 tufut va keo dai suot thoi gian mang thai, nguy co lay truyen cao nhD:tkhi thai dugc 18 tufut tra len. - Giai doan di qua duang sinh due cua me trong hie chuyen da: + Dua tre bi lay do tie'p xuc voi dich am dao cua ngiroi my, nhat IIIkhi oi da:va, coo co ti'rcung manh, . . + Thai nhi .c6 the nuct mv c6 san trong mau me trong dich am dao. +Nguy co lay truyen tang len trong nhOng wang hop: De kh6, chuyen da keo dai, phfut mem ciIa me bi gi~p nat, thai nhi bi sang chan, xay xtroc . .- Giai do~ cho con bu: Lay truy~nqua sua m~ (chiem 14%). BAng chung: NhOng till m~ bi nhiem mv sau de do tflly~n mau rna viln cho con bu,. dua con· cua hQ bi nhiem mv. Ngltm ta phan l~p dugcmv trong sua eua nhUng ba my b! nhiem mv. 3.4. N~im8 plzzl<,;'g.;huckhac kh6ng lay truyln HIV - Ho, h&thoi. - BAttay. - DUng chung bat diia, coc, thla v6i ngum nhiem HIV. - OmhOn. - Tiep xuc thOng thuang ~ noi lam vi~c v6i ngum nhiem my. - Vet dot cua ~On trung: MuOi, chD:y,r~, 3.5. Cam nhilm: TD:tca mQi ngum, mQi lua tuOi d~u cam th1;1vOimv. 4. B~n phQp phong chong djch HIVIAIDS 4.1. Phong bfnh kh6ng d4c hifu * Phong lay truy~n qua duang tinh d1;1c: - Chong d6ng tfnh luyen ai. - Quan h~ tinh d1;1cduy nhat m¢t vg, m¢t ch6ng. - Si'rd1;1ngbao cao su d?t tieu chudn III bi~n phap phong b~nh hii'u hi~u trong quan h~ tinh d1;1ckhac gi6i. - Tich cgc di~u tri cac viem loet duang sinh d1;1c. 52
5. * Phong lay truyen qua duemgmau: _ Pha be cac () tiem chich nghien rna tuy, giao due va dieu tri cai nghien cho nhimg ngiroi nghien, dua ho ve cuoc s6ng blnh ttnrong. _Ki~m tra chat che tinh trang nhiem mv b nhtmg ngum cho mau, cho tuy, cho tinh dich, cho tang 6C ) c ~(, _ Kiem mv b cac mAu mau va cac san phfun cua mau tfUOC khi truyen cho benh nhan. _ Cac dung cu tiem, chich, cham CUll, ph!u thuat, t6t nhat la sir dung mot lful hoac phai tiet trimg gi6ng nhu viern gan B: + LUQcsoi dung cu trong 20 phut. + Say uOtb nhi~t dQ 120°Choac 2 at trong 20 phut. + Say kho b nhiet dQ 170°Ctrong 2 gicr. + Ngam 30 phut trong cac dung dich hoa chat: Ethnol 70%, Sodium hypochlorite 0,1 - 0,5%, * Phong lay truyen tU m~ sang con: ca~h t6t nhat la phong c~o m~ kh.Ongbi nhiem mv, ho~c khuyen hI? khOng nen co thai khi bi nhiem mv. . . 4.2. Phong b~nh d4c hi~u Cho den nay chua c6 vac xin d~c hi~u de phong b¢nh. 53